Στην τελική ευθεία οι εργασίες αποκατάστασης του Ι.Ν. Τιμίου Σταυρού Δολιανών

Δημιουργηθηκε στις Δευτέρα, 11 Νοεμβρίου 2013

Γράφτηκε από τον/την ΑΠΕ-ΜΠΕ 19.57

Στο τελικό στάδιο βρίσκονται οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου και διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου στον Ιερό Ναό του Τιμίου Σταυρού Δολιανών Κρανιάς, με την απορρόφηση των υπαρχουσών πιστώσεων και την υλοποίηση του φυσικού αντικειμένου να βρίσκεται στο 95%, όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της 19ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κρυσταλλία Μαντζανά.

Η 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ενέταξε στο ΕΣΠΑ και εκτελεί απολογιστικά και με αυτεπιστασία την πράξη: «Στερέωση – Αποκατάσταση τμημάτων εξωτερικών τοιχοποιϊών του ναού με αντικατάσταση φθαρμένων λίθων και λιθανάγλυφων και κατασκευή οικίσκου φύλαξης και πληροφόρησης, αντικατάσταση χώρων υγιεινής και διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου, του Ι.Ν. Τιμίου Σταυρού Δολιανών Κρανιάς».

Η υλοποίησή της θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάδειξη του Ιερού Ναού και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών με τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών.

Οι επεμβάσεις αυτές θα οδηγήσουν στην αύξηση της τουριστικής ανάπτυξης, η οποία θα συμβάλλει στην αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής.

Στον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου πραγματοποιηθηκαν εργασίες διαμόρφωσης με πλακοστρώσεις σε συγκεκριμένες θέσεις, κατασκευή ράμπας για άτομα με ειδικές ανάγκες, κατασκευή οικίσκου φύλαξης και πληροφόρησης, χώρων υγιεινής, καθώς και περίφραξης.

Προκειμένου να αποκτήσει το μνημείο ζώνη προστασίας απαιτείται η περίφραξη του χώρου, οι εργασίες της οποίας έχουν ολοκληρωθεί.

Αρχικά έγινε καθαίρεση της κατεστραμμένης υπάρχουσας περίφραξης και κατασκευάσθηκε νέα περιμετρικά του αύλειου χώρου.

Η νέα περίφραξη κατασκευάζεται από λιθοδομή διπλής όψης, ύψους 50εκ., με πέτρα τοπικής προέλευσης, στην οποία τοποθετήθηκαν μεταλλικά κιγκλιδώματα και μεταλλικές είσοδοι.

Παράλληλα, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες κατασκευής του οικίσκου φύλαξης και πληροφόρησης και του νέου κτιρίου χώρων υγιεινής και για άτομα με ειδικές ανάγκες.

Στο φυσικό αντικείμενο της πράξης συμπεριλαμβάνονται και οι εργασίες στερέωσης – αποκατάστασης τμημάτων της εξωτερικής τοιχοποιίας στη βόρεια και ανατολική πλευρά του ναού με καθαρισμό και αντικατάσταση φθαρμένων λίθων και λιθανάγλυφων, καθώς και αρμολογήματα, όπου κρίνεται απαραίτητο.

Οι εργασίες συντήρησης περιλαμβάνουν εργασίες συντήρησης επί του μνημείου (in situ) και εργασίες συντήρησης λιθαναγλύφων στο εργαστήριο.

Επί του μνημείου έγινε καθαρισμός της λίθινης επιφάνειας του ναού από τη βιολογική δραστηριότητα χωρίς τη χρήση αμμοβολής με ειδικό διάλυμα καθαρισμού.

Στη συνέχεια έγινε στερέωση με ειδικό στερεωτικό διάλυμα των επιφανειών του ναού που παρουσίαζαν προβλήματα αποσάθρωσης του υλικού και έντονο φαινόμενο απολεπίσεων, ιδιαίτερα στην ανατολική όψη.

Παράλληλα, με τη διαδικασία στερέωσης, απομακρύνθηκαν χειρονακτικά και με χρήση ειδικών μηχανικών μέσων εκείνα τα λιθανάγλυφα για τα οποία κρίθηκε απολύτως ασφαλής η αποτοίχιση τους από τη λίθινη επιφάνεια του ναού.

Η χρήση μηχανικών μέσων κρίθηκε αναγκαία λόγω του ισχυρού κονιάματος που τοποθετήθηκε σε προηγούμενες αναστηλωτικές εργασίες, και καθιστούσε αδύνατη την εξαγωγή τους. Στη θέση τους τοποθετήθηκαν αντίγραφα σε μορφή πλάκας κατασκευασμένα από λευκό τσιμέντο και λεπτόκοκκη χαλαζιακή άμμο.

Το εσωτερικό κενό της τοιχοποιίας γέμισε με ειδικό συνδετικό κονίαμα και η διαδικασία ολοκληρώθηκε με τη συμπλήρωση κονιάματος αρμολόγησης ίδιας σύστασης με το υφιστάμενο.

Σύμφωνα με στοιχεία της παραπάνω Εφορείας, στον οικισμό «Δολιανά» Κρανιάς της Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων, και σε υψόμετρο 1.200 μ. σε πυκνόφυτη από έλατα περιοχή, είναι κτισμένος ο ναός του Τιμίου Σταυρού.

Πριν φθάσει ο επισκέπτης στο ναό, συναντά λείψανα τοιχοποιιών και λιθοσωρούς που, σύμφωνα με γραπτές πηγές, ανήκουν στο κατεστραμμένο από τους Γερμανούς μοναστηριακό συγκρότημα της Αγίας Ζώνης, το οποίο χρονολογείται στα 1770, ενώ ο ναός του Τιμίου Σταυρού, ο οποίος είναι χτισμένος 500 μ. δυτικότερα, χρονολογείται στα 1840.

Βάσει χειρογράφων και κωδίκων, και τα δύο αποτελούν μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων.

Ο Ιερός Ναός του Τιμίου Σταυρού είναι τρίκλιτη βασιλική θολοσκεπή, στη στέγη της οποίας υψώνεται ένα σύμπλεγμα δεκατριών λίθινων τρούλων και τρουλλίσκων, επικαλυπτόμενων με σχιστολιθικές πλάκες, από τους οποίους κάποιοι είναι μη ορατοί εσωτερικά. Εξωτερικά στην ανατολική, βόρεια και νότια πλευρά του ναού εξέχουν αντίστοιχα τρεις πολυγωνικές αψίδες.

Όλα αυτά τα στοιχεία, σύμφωνα με το μελετητή του μνημείου Παύλο Μυλωνά, δημιουργούν μια πολυκυτταρική ευμορφία του χώρου πράγμα που συνήθως δεν συναντάτε στον ελλαδικό χώρο .

Οι εξωτερικές τοιχοποιίες του ναού, όπως σημειώνεται από την 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, καθώς και τα λιθανάγλυφα έχουν κατασκευαστεί από φλύσχη ψαμμιτικής σύστασης που τον συναντάμε στην οροσειρά της Πίνδου.

Η μηχανική συμπεριφορά του είναι ετερογενής και σχετικά καλή, όταν υπάρχει η ψαμμιτική φάση και κακή, όταν κυριαρχεί η ιλυολιθική. Οι αποχρώσεις του ποικίλουν από το ανοιχτό πράσινο – φυστικί, σε καθαρό μπέζ.

Το υλικό αυτό, το οποίο βρίσκεται άφθονο στη συγκεκριμένη περιοχή, προσφέρεται για εύκολη μορφοποίησή του με λάξευση, για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκε στις εξωτερικές τοιχοποιίες του ναού καθώς και στα λιθανάγλυφα.

Σε ό,τι αφορά στην κατασκευή της εσωτερικής διάρθρωσης του μνημείου (κίονες, κόγχες, τόξα) χρησιμοποιήθηκε και ένας ντόπιος σκληρός ασβεστόλιθος, χρώματος λευκού προς τεφρού, ενώ για τους θόλους χρησιμοποιήθηκε πωρόλιθος χρώματος καστανού – κιτρινωπού, ιζηματογενούς σύστασης, ένα είδος κογχυλιάτου λίθου με πολύ μικρότερο βάρος.

Οι επίπεδοι εξωτερικοί τοίχοι του ναού διακόπτονται από τις πολυγωνικές αψίδες του ιερού και των χορών.

Οι αψίδες, που είναι έντονα διακοσμημένες, αποτελούνται από βάση κυκλική με κυμαινόμενο ύψος ανάλογα με την κλίση του εδάφους, ενώ το υπόλοιπο τμήμα χωρίζεται με δύο κυματιοφόρες ταινίες σε δύο ζώνες που φθάνουν ως τη στέψη της στέγης.

Οι αψίδες της ανατολικής πλευράς κοσμούνται με παραστάδες, ενώ της βόρειας και νότιας με ημικιονίσκους.

Σε ορισμένες θέσεις βρίσκονται σταυρόμορφα παράθυρα όλα στο ίδιο ύψος. Από τους δεκατρείς τρούλλους που τονίζουν την πολυπλοκότητα της στέγης οι τέσσερεις, μικρότερων διαστάσεων, δύο πάνω από τις δυτικές κόγχες και δύο πάνω από τις μικρές κόγχες του Ιερού, είναι καθαρά διακοσμητικοί.

Ο ναός έχει ελάχιστο έως ανύπαρκτο φυσικό φωτισμό και γίνεται μόνον από τα λίγα σταυρόμορφα ανοίγματα που ανοίγονται στο ίδιο ύψος.

Η πλούσια αρχιτεκτονική διάρθρωση των εξωτερικών όψεων συμπληρώνεται από γλυπτό διάκοσμο με ενδιαφέροντα λιθανάγλυφα, όπως εξαπτέρυγα λαϊκής τεχνοτροπίας, εκ των οποίων αρκετά λείπουν ή η επιφάνειά τους έχει απολεπιστεί λόγω φθοράς του υλικού.

Τα εξαπτέρυγα είναι τοποθετημένα στο ίδιο ύψος και σχηματίζουν ένα είδος ζωφόρου, ενώ τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται στη βόρεια και ανατολική πλευρά του ναού.

Σε λιθανάγλυφο, τοποθετημένο στο βόρειο τοίχο κοντά στην ανατολική του ακμή διακρίνεται παράσταση με δικέφαλο αετό, ενώ στη νότια πλευρά έχει σκαλισθεί η παράσταση της ΄Υψωσης του Τιμίου Σταυρού και εκατέρωθεν αυτής απεικονίζονται οι μορφές των αγίων Γεωργίου και Δημητρίου, καθώς οι γιορτές τους χαρακτηρίζουν την αρχή και το τέλος της κτηνοτροφικής περιόδου και της διαμονής στα ορεινά.

Ο ναός Τιμίου Σταυρού Δολιανών είναι μνημείο αναφοράς που συνδυάζει τη μοναδική αρχιτεκτονική του με τον πλούσιο λιθανάγλυφο διάκοσμο και επιβάλλεται μέσα σε ένα σπάνιο φυσικό περιβάλλον του ορεινού συμπλέγματος της Πίνδου.

Οι εργασίες που πραγματοποιούνται αποσκοπούν στην συντήρηση και καλή διατήρηση του μνημείου αυτού αλλά και στην αύξηση της επισκεψιμότητάς του, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής.

Η περιοχή του Ασπροποτάμου, όπου εντάσσονται τα Δολιανά, γειτνιάζει με το Μετεωρίτικο συγκρότημα – μνημείο της UNESCO, και βρίσκεται στην ίδια τουριστική και πολιτιστική διαδρομή Καλαμπάκα- Μετέωρα- περιοχή Ασπροποτάμου που τα τελευταία χρόνια προσελκύει επισκέπτες και περιηγητές από όλο τον κόσμο.