Άγιον Όρος: Εκκλησιαστικόν Άβατον

Δημιουργηθηκε στις Σάββατο, 23 Φεβρουαρίου 2008

Γράφτηκε από τον/την Γιώργος Αγιομαρνιώτης

Με αφορμή την παραβίαση του αβάτου στο Άγιον Όρον πριν από λίγες εβδομάδες από ομάδα γυναικών

επανήλθε στο προσκήνιο αυτή η τόσο παρεξηγημένη θρησκευτική παράδοση, η οποία και πανάρχαια είναι και αποτελεί όχι μοναδικό αγιορείτικο φαινόμενο.

 

Στην πραγματικότητα το «άβατον», ως προελέχθη, είναι πανάρχαια παράδοση και όχι αποκλειστικά χριστιανική. Ως «άβατον» δηλώνεται ένας ιερός χώρος, όπου ισχύουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, πριν εισέλθει κάποιος.

 

Στην αρχαιότητα «άβατον» ονομαζόταν ο ιερός χώρος λατρείας, ο οποίος προοριζόταν για «οίκος του θεού» και  στον οποίο απαγορευόταν η είσοδος στον απλό πιστό ή σε κατηγορία ανθρώπων (δολοφόνοι, ακάθαρτοι, ξένοι κτλ).

 

Ως εκ τούτου υπήρχαν διαφόρων ειδών «άβατα». Εδώ αναφέρεται επιγραμματικά ότι σε όσα ιερά η λατρεία ήταν αφιερωμένη στο ένα φύλο, απαγορευόταν η είσοδος στο άλλο, καθώς επίσης ότι στα ιερά των μυστηρίων δεν είχαν καμμία θέση οι αμύητοι, ακόμα και αν βοηθούσαν ή εργάζονταν εκεί, τέλος δέ ότι στους μεγάλους πανελλήνιους αγώνες – οι οποίοι δεν αποτελούσαν αθλητικό γεγονός με τη σύγχρονη έννοια του όρου, αλλά μέρος της θρησκευτικής τελετουργίας – οι θεατές δεν μπορούσαν να είναι ξένοι, αλλά Έλληνες και αποκλειστικά άνδρες.

 

Ένα ιερό ήταν βατό μόνο σε αρμόδια πρόσωπα (ιερείς) και μάλιστα για ορισμένο χρονικό διάστημα.

 

Κατά τους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης στο Ναό του Σολομώντα ίσχυε «άβατον», αλλά με διαβαθμίσεις των διαφόρων ομάδων ατόμων από το εσωτερικό προαύλιο ως τα Άγια των Αγίων.

 

Παρόμοιες τακτικές αλλά για τελείως διαφορετικούς – πνευματικούς – λόγους ακολούθησε σε ειδικές περιπτώσεις και η Εκκλησία. Στην ουσία τα ιερά των χριστιανικών ναών είναι «άβατα», όπου επιτρέπεται η είσοδος μόνον στους ιερείς.

 

Βέβαια η είσοδος στο ιερό ενοριακών ναών επιτρέπεται καταχρηστικά σε λαϊκούς (νεωκόρους), όταν υπάρχει ανάγκη οι άνδρες να διακονήσουν κατά τη Θεία Λειτουργία ή οι γυναίκες – αν και κάκιστα – να βοηθήσουν στον ευπρεπισμό του ναού.

 

Όμως εκτός αυτών των εξαιρέσεων ολόκληρος ο ναός είναι «άβατος» στους μη βαπτισμένους κατά τη Θεία Λειτουργία.

 

Μάλιστα το τυπικό της έχει μέρη προορισμένα για αμφότερους τους πιστούς και τους κατηχουμένους και άλλα μόνο για τους πιστούς.

 

Στην τελευταία αυτή περίπτωση η παρακολούθηση (όχι η συμμετοχή) των Θείων Μυστηρίων γίνεται από συγκεκριμένο χώρο του ναού (νάρθηκας-πρόναος).

 

Για τα χριστιανικά δεδομένα αυτή είναι η «τελετουργική» τρόπον τινά μορφή «αβάτου» (ο όρος αυτός είναι αδόκιμος και χρησιμοποιείται με επιφύλαξη), η οποία συναντάται σε όλους τους ιερούς ναούς˙ υπάρχει και η πνευματική, η οποία αφορά στα μοναστήρια.

 

Σε αυτήν την περίπτωση – και ενώ δεν καταργείται τίποτα από το «τελετουργικό» «άβατον» – απαγορεύεται η είσοδος γυναικών σε ανδρώες μονές ή αντίστροφα.

 

Η παράδοση αυτή είναι εξ ίσου πανάρχαιη και συνδέεται με την άνθιση του μοναχισμού στην Αίγυπτο, καθιερώθηκε μάλιστα στα γυναικεία μοναστήρια για την προστασία των μοναζουσών.

Σκοπός του μοναστικού «αβάτου» είναι η απερίσπαστη αφοσίωση των μοναχών στα πνευματικά και η συγκέντρωση του νου τους πέραν από κάθε «γήινο» περισπασμό.

 

Συνήθως η καθιέρωση «αβάτου» αποφασίζεται από τον κτήτορα του μοναστηριού (συνήθως είναι όσιος της Εκκλησίας και αφήνει σχετική εντολή στη διαθήκη του) και επικυρώνεται από την πολιτεία (αυτοκράτορας, κοινοβουλευτική κυβέρνηση). Συγκεκριμένα στο Άγιον Όρος ίσχυε «άβατον» για διαφόρων κατηγοριών ανθρώπους ήδη από το 883, ενώ το «άβατον» για τις γυναίκες, όπως επίσης νέους και ευνούχους, ρυθμίσθηκε με το τυπικό του 1046.

 

Δεν είναι τυχαίο ότι ολόκληρο το Άγιον Όρος είναι αφιερωμένο στην Παναγία Θεοτόκο, στην οποία παραχωρήθηκε από το Σωτήρα Χριστό, γι’ αυτό ονομάζεται «Περιβόλι της Παναγίας».

 

Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι οι πιστές γυναίκες σέβονται και ευλαβούνται την «ησυχίαν» των γερόντων και ποτέ δεν θα ήθελαν να την διαταράξουν, στην υποθετική περίπτωση άρσεως του «αβάτου».

 

Όλη αυτή η «σταυροφορία» για την κατάργησή του ως δήθεν ρατσιστικού προέρχεται από κύκλους ελάχιστα πνευματικούς, οι οποίοι ποτέ δεν θα ενδιαφέρονταν να προσκυνήσουν το «Περιβόλι της Παναγίας» και να νοιώσουν την ψυχή του.