''Επτωχεύσαμεν σφόδρα..''

Δημιουργηθηκε στις Τετάρτη, 01 Απριλίου 2015

Γράφτηκε από τον/την Ι.Μ. Καστορίας - 23.32

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Α. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της λατρείας της Εκκλησίας μας είναι η παρουσία του Ιερού Ψαλτηρίου σε όλες τις Ιερές Ακολουθίες, στα Ιερά Μυστήρια αλλά και σε αυτό το θεοσύστατο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Στην Ακολουθία του Εσπερινού, του Αποδείπνου, του Όρθρου, των Ωρών, διαβάζονται και ψάλλονται τμήματα ιερών ψαλμών του προφητάνακτος Δαυίδ. Ακόμη καί στο πρώτο τμήμα της Θείας Λειτουργίας, πάλι εκεί επικρατεί ο Δαυίδ.

Λέγει χαρακτηριστικά ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Τι ουν ειπείν έχω προς τον μακάριον Δαυίδ, όπως η του Πνεύματος χάρις ωκονόμησε καθ’ εκάστην ημέραν τε και νύκτα αυτόν ανακηρύττεσθαι; πάντες γαρ αυτόν αντί μύρου δια στόματος φέρομεν. Εν εκκλησία παννυχίδες, και πρώτος και μέσος και τελευταίος ο Δαυίδ· εν ορθριναίς υμνολογίαις και πρώτος και μέσος και τελευταίος ο Δαυίδ»1.

Στα παλαιότερα χρόνια, ήταν τόσο επιθυμητή η παρουσία του Ιερού Ψαλτηρίου ώστε, όχι μόνο στις Ιερές Ακολουθίες, αλλά και στις κατ’ ιδίαν προσευχές, ο Ιερός Ψαλτήρας καθηγίαζε το νου και τη γλώσσα των ευλαβών Χριστιανών.

Πολλές φιλόθεες ψυχές διάβαζαν ολόκληρο το Ψαλτήρι κατά το μεσονύκτιο ή ακόμη, ακολουθώντας την πρακτική της Εκκλησίας, το διάβαζαν ολόκληρο μέσα σε μία εβδομάδα ή δύο φορές την εβδομάδα κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Γνώρισα τέτοια πρόσωπα, και εκ του ιερού καταλόγου αλλά και εκ των ευλαβών Χριστιανών μας, που στο προσκεφάλι τους είχαν τον Ιερό Ψαλτήρα.

Ο μακάριος Θεοδώρητος Κύρου γράφει χαρακτηριστικά: «Όχι μόνον προφητικάς ρήσεις περιέχει, αλλά και λόγους συμβουλευτικούς και λόγους που αποτελούν νόμους. Και άλλοτε μεν προσφέρει ηθικήν και άλλοτε δογματικήν. Άλλοτε θρηνεί δια τας συμφοράς των Ιουδαίων και άλλοτε προαναγγέλλει την σωτηρία των ειδωλολατρών. Εις πολλούς δε ψαλμούς περιέχονται προφητικοί λόγοι δια το Πάθος και την Ανάστασιν του Κυρίου. Έτσι, εις εκείνους οι οποίοι θέλουν να προσέξουν, προσφέρει μεγάλην ευχαρίστησιν με την ποικιλίαν των προφητικών εξαγγελιών του»2.

Αλλά και η Εκκλησία, για όλους εκείνους που επιθυμούσαν να εισέλθουν στα «ενδότερα του καταπετάσματος» και να γίνουν ποιμένες της, καθόρισε να γνωρίζουν καλώς το ιερό αυτό βιβλίο και να κατανοούν τα επουράνια νοήματά του. Γι’ αυτό και η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος όρισε ότι, εκείνος ο οποίος πρόκειται να χειροτονηθεί Επίσκοπος, έπρεπε να γνωρίζει το Ψαλτήρι : «Ορίζομεν πάντα τον προάγεσθαι μέλλοντα, εις τον της Επισκοπής βαθμόν, πάντως τον Ψαλτήρα γινώσκειν, ίνα ως εκ τούτου και πάντα τον κατ’ αυτόν κλήρον ούτω νουθετείν μυείσθαι»3.

Και όλα αυτά γιατί, όπως γράφει ο μακαριστός π. Ιωάννης Ρωμανίδης, το Ψαλτήριο ήταν η νοερά προσευχή της Παλαιάς Διαθήκης.

Συνεπώς, ο Επίσκοπος έπρεπε να βρίσκεται στην κατάσταση αυτή, αφού πρόκειται για αρχίατρο που γνωρίζει την ασθένεια και δίδει τα κατάλληλα φάρμακα για τη θεραπεία.

Ο στόχος και ο σκοπός της Εκκλησίας είναι να θεραπεύσει τον άνθρωπο και να του δώσει τη δυνατότητα να δει το Θεό ως φως και να γίνει όλος φως στη Βασιλεία των Ουρανών.

Έτσι εξηγείται και το φαινόμενο των Αγίων μας, οι οποίοι κατηγορούνται από ορισμένους στην εποχή μας.

Οι Άγιοι δεν ήταν απλώς «καλοί χριστιανοί», ούτε κάποιοι που επηρέαζαν τον λαό ή και στάθηκαν κοντά του, αλλά τα πρόσωπα εκείνα τα οποία είδαν το Θεό ως φως, έγιναν φως και μετέδιδαν αυτό το φως.

Αξίζει σε αυτό το σημείο να γραφεί αυτό που αναφέρει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος για το νέο εκείνο που θεραπεύτηκε από δαιμονικές καταστάσεις που βίωσε στην Ινδία: «… Περιγράφει ο ίδιος : Κάποια μέρα, φεύγοντας από το κελί του Γέροντα (του Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου) στην εξώπορτα θυμήθηκα κάτι που με προβλημάτιζε .... Τον ρώτησα. Τότε ... ο σήκωσε (ο Άγιος Παΐσιος) γλυκά το χέρι του και το έβαλε πάνω στο κεφάλι μου ... Δεν έλεγε τίποτε ...Ένα φως ξεχυνόταν από παντού. Πλημμύριζε όλη την αυλή. Όπου και να κοιτούσα γύρω μου έβλεπα αυτό το φως. Ο γέροντας ήταν η πηγή που ανάβλυζε. ... Όμως παρ΄ όλο που ήταν έντονο, δεν πονούσε τα μάτια ... ήταν γλυκό, άυλο, νοερό, δεν χόρταινα να το βλέπω ... Χαιρόμουν βαθειά, όμως οι κινήσεις μου ήταν ειρηνικές ... Ήταν κάτι το υπερφυσικό, ... κάτι τό σπάνιο ... όμως δεν ένοιωθα έκπληξη, υπήρχε μία μεγάλη φυσικότητα. ... Είχα μεγάλη διαύγεια νου. Ο νους μου ήταν απορροφημένος απ΄ τη θέα, όμως έβλεπα και το φυσικό περιβάλλον γύρω μου ... Θυμάμαι ήταν μεσημέρι, με πολύ ηλιακό φως. Όμως, όταν έλαμψε το άυλο φως του π. Παϊσίου, το ηλιακό φάνηκε πολύ ... αδύνατο»4.

Β. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Ο 78ος Ψαλμός είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικός για την εποχή του, αλλά και για την εποχή μας. Ίσως να μην υπήρξε φτωχότερη εποχή από τη δική μας, όχι από πλευράς οικονομικής, αλλά κυρίως από πλευράς πνευματικής, γι’ αυτό και το «επτωχεύσαμεν σφόδρα» είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων μας.

Ο συγγραφεύς του 78ου ψαλμού ονομάζεται Ασάφ. Δεν πρόκειται για τον σύγχρονο του Δαυίδ, αλλά για άλλο πρόσωπο, ίσως κάποιον αρχιμουσικό, που έζησε την εποχή της καταστροφής των Ιεροσολύμων από τον Ναβουχοδονόσορα το 586 π.Χ..

Η τραγική κατάσταση που είχε περιέλθει τότε ο λαός του Θεού, αλλά και το μέγεθος της καταστροφής, περιγράφεται στους 13 στίχους αυτού του Ψαλμού.

Εδώ ο στιχουργός, σαν άλλος προφήτης, υψώνει τη διάνοιά του στο Θεό και με συντριβή καρδίας ζητά το έλεός Του: «Ταχύ προκαταλαβέτωσαν ημάς οι οικτιρμοί σου, Κύριε, ότι επτωχεύσαμεν σφόδρα». Τα ίδια ακριβώς λόγια έχουν μεταφερθεί στη λατρεία της Εκκλησίας και ακούγονται κάθε φορά στην Ακολοθία της ΣΤ΄ Ώρας, ώστε να μας υπενθυμίζουν, αφενός μεν τη δική μας πνευματική πτωχεία, αφετέρου δε τη σωστική παρέμβαση του Θεού, τότε και πάντοτε μέσα στην ιστορία.

Γ. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Στις ημέρες μας, αφήσαμε τη λατρεία του αληθινού Θεού και λατρέψαμε τα είδωλα της εποχής : το χρήμα, τη δόξα, τη σάρκα, τη λογική.

Άρχισε ακόμη, να αναβιώνει η λατρεία των ψευδών θεοτήτων των αρχαίων παγανιστικών θρησκειών. Θεοποιήσαμε την κτίση και όχι τον Κτίσαντα.

Σταματήσαμε να λατρεύουμε τον αληθινό Θεό «εν οσιότητι και δικαιοσύνη» και λατρεύουμε τα δημιουργήματα του Θεού.

Ετοιμάσαμε μάλιστα και γιορτές γι’ αυτά που παράγει και μας προσφέρει η δημιουργία καθημερινά, με την προνοητική ενέργεια του Θεού.

Έτσι έχουμε γιορτές για τα μήλα, τα φασόλια, τα μανιτάρια, τα σταφύλια και κάθε τι που παράγει ο αιματοβαμμένος τόπος μας.

Αν πούμε στον σημερινό άνθρωπο, ότι πρέπει να κλείνει τα γόνατα για να ευχαριστήσει Εκείνον που κατέβηκε στα κατώτατα μέρη της γης για να βρει τον αποκτηνωθέντα άνθρωπο και να τον επαναφέρει στην προτέρα δόξα και μακαριότητα, δεν θα το κάνει.

Προτιμά, τις ημέρες αυτές που εορτάζονται τα υπερφυή γεγονότα της επίγειας παρουσίας του Κυρίου, να τα ζει με το δικό του τρόπο, και να ικανοποιεί τον αισθησιακό του χώρο και όχι να γεμίζει την αθάνατη ψυχή του με την δρόσο του Πνεύματος.

Σύνθημα του σημερινού ανθρώπου έγινε αυτό που αναφέρει ο προφήτης Δαυίδ : «Δεύτε και καταπαύσωμεν πάσας τας εορτάς του Θεού από της γης»5.

Δ. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Να αναφέρουμε όλα εκείνα τα πρόσωπα που επί σειρά ετών δούλεψαν φανερά και μυστικά για την αποδόμηση του πιστεύω του Ορθόδοξου Έλληνα;

Να μιλήσουμε για τον χλευασμό των αξιών του Ευαγγελίου, την προβολή της αμαρτίας, την απαξίωση του μυστηρίου του γάμου και την αποϊεροποίηση της οικογένειας;

Μήπως, δεν είναι σωστός ο λόγος του φιλαγίου και πολυσεβάστου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κ. Παύλου ότι η πατρίδα μας από χώρα ευεργετών, έγινε χώρα κλεπτών;

Δεν καταληστέψαμε τους δημοσίους οικονομικούς πόρους, δεν τους χρησιμοποιήσαμε προς ίδιον όφελος;

Θυμάμαι, για παράδειγμα, τον μακαριστό Γέροντα Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο, που έλεγε ότι αυτός που δεν ακυρώνει το εισιτήριο του στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς είναι κλέπτης ενώπιον του Θεού.

Το έλεγε ποιος; Ένας μόνο, ενώ όλοι οι άλλοι ροκάνιζαν τον πλούτο της πατρίδος μας και φτάνοντάς την σ’ αυτό το σημείο που βρίσκεται σήμερα.

Ε. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Φωτεινά πνεύματα της εποχής μας ονόμασαν την κρίση που έχει ξεσπάσει, όχι μόνο οικονομική, αλλά κυρίως πνευματική.

Οι ίδιοι παραδώσαμε τον εαυτό μας σε ανθρώπους που δεν πιστεύουν στο Θεό και δεχτήκαμε στην ζωή μας ξένους διαμορφωτές της συνειδήσεώς μας.

Απεμπολήσαμε την Παράδοσή μας, καθώς και ολόκληρο τον ορθόδοξο πνευματικό πλούτο. Ενεργούμε χωρίς το Θεό και το χειρότερο από όλα, κατά του Θεού!

Βλασφημούμε το όνομά Του.

Εμπαίζουμε το θεσμό της Εκκλησίας.

Δεν δεχόμαστε στη ζωή μας την παρουσία του Θεού.

Φωνάζουμε με δικά μας λόγια το «απόστα απ’ εμού, οδούς σου ειδέναι ου βούλομαι»6.

Δεν διδαχτήκαμε από την πλούσια ιστορία της πατρίδος μας και την παρουσία των Αγίων μας, οι οποίοι ιδιαίτερα σήμερα μας μιλούν για τον Θεό, ότι «χωρίς εμού ού δύνασθε ποιείν ουδέν»7.

Ξεχάσαμε, ακόμη και αυτούς τους εθνικούς μας ήρωες που πάλεψαν «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία».

Τους υποτιμούμε με το χειρότερο τρόπο. Αμφισβητούμε τη θυσία τους και την προσφορά τους. Αμφιβάλλουμε για τις σφαγές, τους εξανδραποδισμούς, τα φρικτά μαρτύρια των αγίων προγόνων μας προκειμένου να κρατήσουν την ελληνική γλώσσα, αλλά κυρίως την πίστη.

Ποιος μιλάει σήμερα γι’ αυτούς που έσφαξαν στη Συρία, μόνο και μόνο επειδή τα χείλη τους πρόφεραν το όνομα του Χριστού;

Ποιος αναφέρει σήμερα στα παιδιά μας ότι η κάθε εποχή έχει τους δικούς της Αγίους και τους δικούς της μάρτυρες και πως ο λόγος της Αγίας Γραφής που είναι λόγος Αγίου Πνεύματος είναι χαρακτηριστικός σε κάθε εποχή: «γίνεσθε μοι μάρτυρες, και εγώ μάρτυς, λέγει Κύριος ο Θεός»8;

ΣΤ. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Μήπως μας φταίνε οι ξένοι, όταν εμείς οι ίδιοι ξεχάσαμε την ιστορία μας, βάλαμε στο περιθώριο τα πρότυπα ηρωισμού τα οποία σαν λουλούδια άνθισαν σε κάποιες δύσκολες εποχές στην πατρίδα μας;

Μας φταίνε οι ξένοι για τα νέα ήθη και τον μοντέρνο τρόπο ζωής μας τον οποίο πήραμε από αυτούς; Μα εκείνοι βρίσκονται εκτός της σωστικής παραδόσεώς μας.

Έχουν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής από αυτόν που μας χάρισε ο Χριστός και οι Άγιοί μας και τον οποίο διακρατεί ως κόρην οφθαλμού και διδάσκει η Εκκλησία μας.

Αυτοί οι ξένοι φταίνε όταν τα παιδιά μας δεν πιστεύουν στον Θεό και βλασφημούν το όνομα του Χριστού;

Οι ξένοι φταίνε για το κατάντημα της γλώσσας μας και την απεμπόληση του πλούτου της ελληνικής σκέψεως;

Κι όταν, ακόμη, αδελφοί μας από ορθόδοξες χώρες φθάνουν στην πατρίδα μας επισκέπτες - προσκυνητἐς για να γνωρίσουν τόσο τη λατρεία όσο και τον ορθόδοξο μοναχισμό, κάποιοι έξυπνοι σαν εμάς τους συμβουλεύουμε ούτε τις Ιερές Ακολουθίες να παρακολουθούν, ούτε επισκέψεις σε μοναστικά κέντρα να κάνουν καθοδηγώντας τους αλλού..., ούτε και τις παραδοσιακές νηστείες να τηρούν, αλλά να καταλύουν κατά κόρον, όπως κάνουμε εμείς, κάποιες μεγάλες ημέρες της πίστεώς μας.

Έτσι και για εμάς θα ακουστεί σε λίγες ημέρες το παράπονο του Χριστού: «Λαός μου, τι εποίησά σοι; και τι μοι ανταπέδωκας; αντί του μάννα, χολήν, αντί του ύδατος, όξος, αντί του αγαπάν με, σταυρώ με προσηλώσατε…»9.

Ζ. Επτωχεύσαμεν σφόδρα

Θα έλεγα ότι στένεψε η καρδιά μας απελπιστικά. Δεν υπάρχει χώρος για τον συνάνθρωπο. Πάγωσε η αγάπη, κατά τον φοβερό λόγο του Χριστού: «δια το πληθυνθήναι την ανομίαν ψυγήσεται η αγάπη των πολλών»10.

Στο πρόσωπο του άλλου, του συνανθρώπου μας, στον οποίον συναντούμε το ίδιο το πρόσωπο του Χριστού, βλέπουμε το σημείο της ανταγωνιστικότητος.

Θέλουμε να εφαρμόζουμε έναν λόγο φοβερό: «Ο θάνατός σου, ζωή μου. Πάνω από όλα το συμφέρον, πάνω από όλα ΕΓΩ».

Όμως, η αγάπη είναι αρετή ενυπόστατος· που σημαίνει ότι αυτός που αγαπά έχει μέσα του ζωντανή την παρουσία του Θεού. Είναι ο φιλόθεος, αλλά συγχρόνως και φιλάνθρωπος.

Αυτήν τη δύσκολη ώρα χρειάζεται να εφαρμόσουμε τον λόγο του Ιερού Ψαλτηρίου: «Ταχύ προκαταλαβέτωσαν ημάς οι οικτιρμοί σου, Κύριε»11. Να ζητήσουμε, δηλαδή, το έλεος του Θεού, να ενδυθούμε «σάκκον και σποδόν»12 όπως ακριβώς οι Νινευίτες της εποχής τους.

Να προβάλλουμε ως πρέσβεις στο θρόνο της Θείας Μεγαλωσύνης την Παναγία μητέρα Του, την Υπεραγία Θεοτόκο, το χορό των Προφητών και των Αποστόλων.

Να ικετεύσουμε τον Απόστολο Παύλο, τον Απόστολο της πατρίδος μας.

Να απευθυνθούμε στον πολυάριθμο χορό και το ιερό σύνταγμα των Αγίων που πέρασαν, που έζησαν, που μαρτύρησαν στον τόπο μας.

Να μιλήσουμε στον Όσιο Παΐσιο, στον Όσιο Πορφύριο, στην Οσία Σοφία και σε όλους τους νεοφανείς Αγίους, ώστε και αυτοί με τη σειρά τους να μιλήσουν στο αυτί του Χριστού για τον τόπο μας, τον δικό τους τόπο και την δική τους κληρονομία.

Δεν είναι τυχαίο γεγονός η αναφορά στα ιερά πρόσωπά τους την δύσκολη αυτή στιγμή. Είναι μαρτυρία και συγχρόνως υπόμνηση ότι: «Ουκ έστιν εν άλλω ουδενί η σωτηρία, ουδέ γαρ όνομα έστιν έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν ανθρώποις εν ω δει σωθήναι ημάς»13.

Επτωχεύσαμεν σφόδρα. Επτωχεύσαμεν. Επτωχεύσαμεν…

Μας χρειάζεται η πίστη.

Μας χρειάζεται το φιλότιμο.

Μας χρειάζεται όραμα για να προχωρήσουμε και να νικήσουμε, μα κυρίως να δούμε το πρόσωπο του Θεού.

«Βοήθησον ημίν, ο Θεός,ο Σωτήρ ημών, ένεκεν της δόξης του ονόματός σου»14.

---

1 Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, «Περί μετανοίας, και εις το ανάγνωσμα του Δαυίδ περί της του Ουρίου», PG 64,17.

2 Ψαλτήριον, Εκδόσεις Συναξαριστής 2013, σελ. 216.

3 ο.π., σελ. 211

4 Εκκλησιαστική Παρέμβαση, περ. Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, τευ. 223, Φεβρ. 2015. σελ. 11-12.

5 Ψαλμ. 73

6 Ιώβ κα’,14

7 Ιωαν. 15, 5

8 Ησ. 43, 10

9 Τροπάριο στ’ Ώρας Μεγάλης Παρασκευής

10 Αποκ. 24, 12

11 Ψαλμ. 78

12 Ιων. 3, 6

13 Πράξ. δ’, 12

14 Ακολουθία στ’ Ώρας