Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Καστορίας κ. Σεραφείμ

Μυσταγωγία η Μεγάλη Πέμπτη. Μυσταγωγεί ο Χριστός τους Μαθητές Του.

«Μυσταγωγών σου Κύριε τους Μαθητάς εδίδασκες λέγων. Ω φίλοι, οράτε, μηδείς ημάς χωρίσει μου φόβος... ει ουν ημείς φίλοι μου εστε, εμέ μιμείσθε. Ο θέλων πρώτος είναι ,έστω έσχατος. Ο Δεσπότης ως ο διάκονος» (Και νυν Αποστίχων Όρθρου Μ. Πέμπτης).

«..υμείς δε ουχ ούτως, αλλ’ο μείζων εν υμίν γινέσθω ως ο νεότερος, και ο ηγούμενος ως ο διακονών. Τις γαρ μείζων, ο ανακείμενος ή ο διακονών; Ουχί ο ανακείμενος; Εγώ δε ειμι εν μέσω υμών ως ο διακονών. Υμείς δε εστε οι διαμεμενηκότες μετ’εμού εν τοις πειρασμοίς μου» (Λουκ. 22, 26-29).

Αυτή η μυσταγωγία είναι το έργο του κάθε Επισκόπου. Είναι η θεραπεία την οποία προσφέρει στο λαό του και πρωτίστως στους κληρικούς του.

Ο Επίσκοπος για μια Επισκοπή, είναι ότι ο αρχίατρος για ένα νοσοκομείο. Δεν είναι ο Επίσκοπος μόνο ο διάδοχος του θρόνου των Αποστόλων, αλλά και «των τρόπων μέτοχος».

Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας ψάλλει για τους Αγίους Ιεράρχας: «και τρόπων μέτοχος και θρόνων διάδοχος».

Γράφω πάντα τα ανωτέρω για να παρουσιάσω ένα μυσταγωγικό κείμενο του Γέροντός μου, Μητροπολίτου Αγαθονίκου, το οποίο απευθύνεται στους κληρικούς της επαρχίας του κατά το έτος 1998 και συγκεκριμένα για την φρικτή και Αγία ημέρα της Μεγάλης Πέμπτης.

Ο ίδιος μου έστειλε αυτό το κείμενο λέγοντας: «Θέλω να το διαβάσεις. Δεν μπορείς να φανταστείς τα πνευματικά σκιρτήματα που νοιώθω σε κάθε Θεία Λειτουργία κάθε φορά που τα χείλη μου αγγίζουντον Θείο Κρατήρα της ζωής, δηλαδή το Άγιο Ποτήριο. Η Μεγάλη Πέμπτη με συγκινεί τα μέγιστα και θέλω αυτήν την μυσταγωγία που νοιώθω να την μεταφέρω και στους κληρικούς μου. Αυτήν την εγκύκλιο μαζί και με τόσα άλλα που σου έχω δώσει, στα αφήνω ως παρακαταθήκη της ζωής σου…Θέλω να με θυμάσαι στις προσευχές σου...»

Στην ζωή του ο Γέροντας ακολούθησε κατά βήμα την ζωή του Χριστού. Αντέγραψε όπως τονίζουν οι Πατέρες της Εκκλησίας την ζωή του αρχηγού και τελειωτού της Πίστεώς μας, Ιησού Χριστού.

Δεν δίδασκε με λόγια, ούτε φανέρωνε τον εαυτό του, δίδασκε με πράξεις και αγία ζωή. Δεν σας αποκρύπτω ότι συγκινούμαι κάθε φορά που αναφέρω το όνομά του, γιατί με βαραίνει η ατίμητη κληρονομιά την οποία μου κληροδότησε.

Ας απολαύσουμε αυτό το κείμενο του Γέροντος Αγαθονίκου, σήμερα Μεγάλη Πέμπτη 2015, και ας τον θυμηθούμε στη Θεία Λειτουργία και στις προσευχές μας.

Πιστέυω ότι κι εκείνος μέσα από τη σιωπή του, που είναι η γλώσσα του μέλλοντος αιώνος, θυμάται τα πνευματικά του παιδιά και ιδιαιτέρως εκείνους...

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Δυο πρόσωπα δεσπόζουν στην υμνολογία της Εκκλησίας μας την Μεγάλη Πέμπτη.

Πρώτον, το ανεπανάληπτο πρόσωπο του Χριστού. Είναι Αυτός τον οποίο «εκήρυξε ως Αμνόν ο Ησαίας και ο οποίος έρχεται επί σφαγήν εκούσιον και παραχωρεί τα νώτα του για να μαστιγωθούν, τας δε σιαγόνας του να ραπισθούν, το δε πρόσωπόν του δεν το απέστρεψε ώστε να αποφύγει τον εξευτελισμό των εμπτυσμάτων» (Δοξαστικό Αίνων Μ. Πέμπτης), καθώς γράφει ο θεόπνευστος ιερός υμνογράφος.

Δεύτερον, είναι το πρόσωπο του Ιούδα. Χαρακτηρίζεται ως «ο δούλος και δόλιος, ο μαθητής και επίβουλος, ο φίλος και διάβολος» (Αίνοι Μ. Πέμπτης). Είναι αυτός ο οποίος «αφαιρεί κατά μέρος το προσωπείον της αγάπης και φανερώνει τη μορφή της πλεονεξίας. Δεν ενδιαφέρεται πλέον για τους πτωχούς, ως υποκριτικώς έπραττε προηγουμένως. Δεν ζητεί πλέον να πωληθεί χάριν των πτωχών το μύρον της πόρνης γυναικός, αλλά πωλεί τον Κύριο, το ουράνιο μύρο, και σφετερίζεται τα τριάκοντα αργύρια...διαπραγματεύεται την πώληση του Διαδασκάλου συμφώνως προς τας διαθέσεις των αγοραστών.

Δεν είναι λεπτολόγος ως προς τον καθορισμό της τιμής, αλλά Τον πωλεί ως ένα δούλο δραπέτη, που δεν έχει πολλήν αξία...διότι η λύσσα της φιλαργυρίας τον έκανε να μαίνεται εναντίον του Κυρίου του» (Απόστιχα Αίνων). Έτσι ερμηνεύει ο γέροντας Επιφάνιος ένα από τα τροπάρια των Αίνων, γραμμένο από τον Άγιο Μεθόδιο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

Κι έφτασε στο σημείο αυτό, γιατί λησμόνησε τις ευεργεσίες που δέχτηκε από τον Θεό. Ξέχασε ακόμη και την ύστατη προσπάθεια του Χριστού κατά την διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, πλένοντας τα πόδια του, μήπως τον συνετίσει.

Εκείνο όμως που τον οδήγησε στην λύσσα της φιλαργυρίας ήταν η κρυψίνοια. Έκρυβε τον εαυτό του και τις σκέψεις του από τον Χριστό και εκαλύπτετο κάτω από τον μανδύα της υποκρισίας. Ακολουθούσε τον Χριστό και συγχρόνως σχεδίαζε την προδοσία. Κάλυπτε το πρόσωπό του ώστε κανείς να μην υποψιαστεί το σχέδιο της προδοσίας. Έχασε τη Χάρη του Θεού. Κι αν κανείς χάσει την Χάρη του Θεού, φτάνει και στο φοβερό αμάρτημα της μιαιφονίας.

Μαζί με όλα τα παραπάνω οδηγήθηκε και στη φιλαργυρία. Αυτή η ασθένεια είναι χειρότερη από τον φόνο, κατά την έκφραση του Ιερού Χρυσοστόμου, «φόνου γαρ αρπαγή χαλεπώτερον» (ΕΠΕ, 11, 138). Είναι η ρίζα όλων των κακών, «φεύγωμεν την ρίζαν των κακών, φεύγομεν την παρούσαν γέεναν» (ΕΠΕ 17, 120). Η ακόρεστη φιλαργυρία είναι «θηρίον πονηρόν» (ΕΠΕ 16, 612).

Είναι αιτία όλων των εγκλημάτων. Απ’αυτήν γεννιώνται «οι πλεονεξίες, οι κλεψιές, τα δράματα, οι τσακωμοί και οι φιλονικίες. Ακόμη και νεκρούς κλέβουν. Ακόμη και στ’αδέλφια και στους γονείς απλώνουν αρπακτικά χέρια. Δεν σέβονται τους νόμους της φύσεως, καταπατούν τις εντολές του Θεού, όλα γενικά τα κάνουν άνω κάτω, μανιασμένοι από το πάθος της φιλοχρηματίας. Μήπως τα δικαστήρια γι’αυτό δεν λειτουργούν;» (ΕΠΕ 23, 434 - 436). Η φιλαργυρία, κατά τον κήρυκα της μετανοίας, ο οποίος ήλεγχε στα πυρίπνοα κηρύγματά του των φιλαργύρων τη γνώμη, και γι’αυτό εξορίστηκε, είναι χειρότερη από φίδι και λύκο.

Ας ακούσουμε τον ιερό πατέρα να ζωγραφίζει παραστατικά αυτό το ακόρεστο πάθος: «Η φιλαργυρία διατάζει τον οπαδό της : να γίνεις αναίσχυντος, αναιδής και θρασύς, μιαρός και μοχθηρός, αγνώμονας, αναίσθητος, άφιλος, αδιάλλακτος, άστοργος, πατροκτόνος. Να είσαι θηρίο μάλλον και όχι άνθρωπος. Να ξεπεράσεις κάθε φίδι σε φαρμάκωμα και κάθε λύκο σε αρπαγή. Να ξεπεράσεις κάθε φυσική θηριωδία και αν χρειαστεί να φτάσεις μέχρι την κακία του διαβόλου, να μην σταματήσεις. Να αγνοήσεις τον ευεργέτη σου. Τέτοια λέει η φιλαργυρία και εισακούγεται» (ΕΠΕ 23, 454).

Γι’ αυτό γονυκλινώς παρακαλούμε τον Ερχόμενο προς το Εκούσιον Πάθος Σωτήρα Κύριο να μας σκεπάσει με τη Χάρη Του, να μας ελευθερώσει από την καταδυναστεία του πάθους αυτού που μαστίζει σήμερα την εποχή μας και γι’ αυτό βρισκόμαστε σε αυτήν την φοβερή τραγωδία και να μας αξιώσει μετά των Αγίων Του της επουρανίου Βασιλείας Του.

«Ρύσαι Κύριε τοιαύτης απανθρωπίας τας ψυχάς ημών, ο μόνος εν μακροθυμία ανείκαστος». (Δοξαστικό Εσπερινού Μ. Πέμπτης)

Του Πρωτ. Σπυρίδωνος Λόντου* | Romfea.gr

Σε μια πρόσφατη έρευνα σε Αθηναϊκές εφημερίδες σχετικά με τους Ναούς της εποχής του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα ανακαλύψαμε μια σημαντική πληροφορία* σχετικά με ένα τραγικό γεγονός που συνέβη στον ιστορικό Ναό της Ζωοδόχου Πηγής, οδού Ακαδημίας.

Συγκεκριμένα κατά τη Μ. Παρασκευή του έτους 1882:

«Ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ταύτῃ, τῇ τόσῳ στενοχώρῳ καὶ μικρά, ἕνεκα τῆς μεγάλης ἐκτάσεως τῆς ἐνορίας εἶχε συσσωρευθῆ ἄπειρον πλῆθος, ὑπὲρ τοὺς χιλίους δὲ εἶχον συμπιεσθῆ ἐν τῷ ναῷ, ὅστις μόλις 300 – 500 δύναται ἐν ἀνέσει να περιλάβῃ. Αἴφνης τεμάχιόν τι ἀμμοκονιάματος, καταπεσὸν ἐκ τοῦ θόλου τοῦ γυναικωνίτου ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τῶν κάτω ἱσταμένων, ἐπήνεγκε σύγχυσιν καὶ ταραχὴν […].

Αἱ ἐν τῷ γυναικωνίτῃ εὐρισκόμεναι γυναῖκες, ἀκούσασαι τάς φωνάς, καὶ νομίζουσαι ὅτι διατρέχουσι τὸν ἔσχατον τῶν κινδύνων, ὥρμησαν πρὸς τὴν στενὴν κλίμακα αὐτοῦ, ζητούσαι τρόπον σωτηρίας διὰ τῆς φυγῆς.

Δυστυχῶς ἡ κλῖμαξ στενὴ καὶ ἑλικοειδὴς οὖσα κατεπληρώθη ὅλη ὑπὸ γυναικῶν καὶ παιδίων […] αἱ κιγκλίδες τῆς κλίμακος τοῦ γυναικωνίτου ἐθραύσθησαν καὶ πολλαὶ γυναῖκες κατακρημνισθεῖσαι ἐμωλωπίσθησαν δεινῶς.

Αἱ κραυγαὶ καὶ αἱ οἰμωγαὶ τῶν πνιγομένων καὶ τῶν καταπατουμένων, οἱ καταβαλλόμενοι ὑπ΄ αὐτῶν ἀγῶνες ὅπως σωθῶσιν ἐκ τῶν πιεζόντων αὐτούς, αἱ φωναὶ καὶ οἱ ὀδυρμοὶ τῶν ἔξω τῆς ἐκκλησίας συγγενῶν καὶ οἰκείων, ζητούντων ὅπως εἰσέλθωσι καὶ συνδράμωσι τοὺς κινδυνεύοντας, παρέστησαν ἐπὶ στιγμὴν σπαρακτικὴν καὶ ἀπερίγραπτον σκηνὴν».

Οι προσπάθειες διασώσεως των γυναικών και των παιδιών που έπεσαν στις σκάλες του γυναικωνίτου ήταν υπεράνθρωπες.

Τελικά , μέσα από το πλήθος των λιπόθυμων ατόμων ανασύρθηκαν 7 νεκροί, 3 γυναίκες και 4 παιδιά, ενώ από τους πολλούς τραυματίες εξέπνευσαν αργότερα άλλες 4 γυναίκες.

Η Εφημερίδα «Ο Αστήρ της Ανατολής» μας πληροφορεί ότι ο τελικός αριθμός των θυμάτων ήταν 12.** Μάλιστα, στην εφημερίδα «Στοά» αναγράφεται ότι ένα από τα νεκρά παιδιά ήταν του εφημερίου του Ναού Παππαγιάννη.***

Το γεγονός αυτό αφενός επιβεβαιώνει τη μεγάλη έλλειψη Εκκλησιών στην πρωτεύουσα ακόμα και στον προχωρημένο 19ο αι, αφετέρου ίσως υπήρξε και η αφορμή για την μεταγενέστερη προσθήκη ενός νέου κλίτους στο Νότιο μέρος του Ναού, όπως είναι σήμερα, με σκοπό να αυξηθεί η χωρητικότητά του.

*Εφημ. Ι.Ν. Ζωοδόχου Πηγής, οδού Ακαδημίας.

Παραπομπές:

*Εφημερίδα «Αιών», αριθ. 3.813, έτος ΜΔ΄, Μ.Σάββατο 27 Μαρτίου 1882,σελ. 3.
** Εφημερίδα « Ο Αστήρ της Ανατολής», αριθμ. 1268,έτος ΚΕ΄,3/4/1882, σελ.11850
*** Εφημερίδα «Στοά», αριθμ.2974, έτος 9ο ,27/3/1882, σελ.1.

Το γεγονός αναφέρεται και στις εφημερίδες:
«Πρωία», αριθμ.1069, έτος Δ΄, 28/3/1882, σελ.1 ,με ονομαστικό κατάλογο των νεκρών.
«Ωρα», αριθμ. 140,έτος Ζ΄, 27/3/1882, σελ.2
«Τηλέγραφος», αριθμ. 2005, έτος 6ο, 28/3/1882,σελ.3
«Εθνικόν Πνεύμα», αριθμ. 2254, έτος ΙΔ΄ ,27/3/1882,σελ.2
«Νέα Εφημερίς», αριθμ.112, έτος Α΄, 27/3/1882, σελ. 1
«Νέαι Ιδέαι», αριθμ. 1195, έτος Ε΄, 27/3/1882, σελ. 1
«Παλιγγενεσία», αριθμ.5322, έτος Κ’ ,27/3/1882, σελ.3
Στη σατυρική εφημερίδα «Μη Χάνεσαι», Τόμ. 3, Αριθμ. 274 (1882), σελ. 5-6.

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Μελωδούνται στους Ορθοδόξους Ναούς της Αγίας μας Εκκλησίας τα θεόπνευστα τροπάρια των ιερών υμνογράφων του Όρθρου της Αγίας και Μεγάλης Τετάρτης και μας παραδίδουν στα κύματα της κατανύξεως που ιδιαίτερα νοσταλγεί η ανθρώπινη ψυχή.

Τι ήταν εκείνο που απασχολούσε την αμαρτωλό γυναίκα, την οποία κάθε Μεγάλη Τετάρτη θυμόμαστε σύμφωνα με τις υποδείξεις των θεοφόρων Πατέρων μας;

Είναι η σκλαβιά της αμαρτίας, το σκότος, το οποίο απλώνεται στο χώρο της ψυχής και δεν της δίνει τη δυνατότητα να δει το πρόσωπο του Θεού.

Αυτήν την κατάσταση οι έμπειροι της πνευματικής ζωής την ονομάζουν παρά φύσιν κατάσταση, γιατί απλούστατα ο άνθρωπος είναι πλασμένος να βλέπει το πρόσωπο του Θεού.

Γι΄ αυτό και όταν ο νους του ανθρώπου σκοτίζεται από την παρουσία της αμαρτίας, χάνει αυτήν τη δυνατότητα και εκπίπτει του σκοπού για τον οποίον τον έπλασε ο Θείος Δημιουργός.

Απελπισμένα, έτσι, ζητά την απελευθέρωσή του από τα αισθητά και τα είδωλα που υπάρχουν γύρω του και με τα οποία συνδέεται ο νους του, προκειμένου να δει το φως το ανέσπερο που είναι ο Χριστός.

Η αμαρτία ήταν το πρόβλημα αυτής της γυναικός. Και η έξοδος από αυτήν την κατάσταση ήταν ηρωική.

1. Αυτή η γυναίκα διέθετε τόλμη ώστε να φθάσει στο σπίτι του Σίμωνος του Φαρισαίου, να ξεπεράσει τον εαυτό της, την ντροπή από την παρουσία τόσων προσκεκλημμένων και να ζητήσει την άφεση των αμαρτιών της από τον Ιατρό των ψυχών και των σωμάτων.

2. Αυτή η γυναίκα διέθετε ακόμη κάτι πολύ ακριβό. Δεν είναι μόνο το μύρο, το οποίο επιχέει στα πόδια του Χριστού και «δια των τριχών και δια των χειλέων της τα εκμάσσει, πυκνώς καταφιλούσα» (Τροπάριον η΄ ωδής του Κανόνος του Αγίου Ανρέου Κρήτης, Μεγάλη Τρίτη εσπέρας εις το Μέγα Απόδειπνον), αλλά κυρίως τα δάκρυα.

Είναι το διαχρονικό σημείο αναφοράς μετανοίας και ταπεινώσεως του ανθρώπου απέναντι στο Θεό. Με αυτά επιτυγχάνεται ο εναγκαλισμός του Θεού με τον άνθρωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Εζεκίας, ο οποίος «κλαθμώ μεγάλω» πήρε την απάντηση από τον εύσπλαχνο Θεό: «Ἠκουσα την φωνήν της προσευχής σου και είδον τα δάκρυά σου και ιδού προστίθημι προς τον χρόνον της ζωής σου έτη δεκαπέντε (Ησ. 38,3-5). Και ο Προφητάναξ Δαβίδ καταγράφει στους ψαλμούς τη δική του εμπειρία από την παρουσία των λυτρωτικών δακρύων: «Εκοπίασα εν τω στεναγμώ μου, λούσω καθ΄ εκάστην νύκτα την κλίνην μου, εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλμ. 6,5).

Τα δάκρυα ήταν εκείνα τα οποία επανέφεραν τον εκπεσόντα Μαθητή Πέτρο μετά τη φοβερή τριττή εκείνη άρνηση του Χριστού μπροστά στην παιδίσκη το βράδυ της προδοσίας. «Και εξελθών έξω έκλαυσεν πικρώς».

Γι΄ αυτό και οι Πατέρες της Εκκλησίας αναφέρουν πως τα δάκρυα είναι αποτέλεσμα της πτώσεως του ανθρώπου. «Έκκοψον και παύσον την αμαρτίαν και δεν χρειάζονται τα δάκρυα των ομμάτων σου, διότι όπου δεν υπάρχει ασθένεια δεν είναι αναγκαία τα ιατρικα΄φάρμακα» (Αρχιμ. Νικήτα Βουτητά, Πατερικές Εμπειρίες, εκδ. ΖΩΗ 1992, σελ. 66-67).

Ο Όσιος Ιωάννης της Κλίμακος χαρακτηρίζει τα δάκρυα της μετανοίας ανώτερα και αυτού του Βαπτίσματος, αφού μας καθαρίζουν από τις αμαρτίες που διεπράξαμε μετά απ΄ αυτό. Γι΄ αυτό και θα συμπληρώσει « Εάν δέν εχάριζε ο Θεός στους ανθρώπουςτης μετανοίας τα δάκρυα σπάνιοι όντως και δυσεύρετοι θα ήσαν οι σωζόμενοι. Εάν πάλι είναι αδύνατο να τρέχουν από τα μάτια μας τα δάκρυα για τη φυσική μας σκληρότητα, τουλάχιστον ας μη λείπει η μεγάλη και ενώδυνος κατάνυξη» (αυτόθι)

3. Αυτές οι πηγές οι οποίες τρέχουν από τα μάτια μας σε στιγμές μετανοίας και κατανύξεως δεν μας οδηγούν σε ψυχοπαθολογικές καταστάσεις, όπως υποστηρίζουν κάποιοι σήμερα, αλλά μας προσφέρουν πνευματικές αναβάσεις και χαριτωμένες πνευματικές καταστάσεις, όπως αυτές τις συναντούμε στα κείμενα των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας.

Αυτά τα δάκρυα συνόδευαν τη ζωή των Αγίων μας.

Αυτά τα δάκρυα ήταν ο μόνιμος σύντροφος στη ζωή της Οσίας Σοφίας από την Κλεισούρα.

Αυτά τα δάκρυα στόλιζαν την οσιακή μορφή του Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου καθώς και όλων των Αγίων της Εκκλησίας μας.

«Ω δύναμις των δακρύων, έως που έφθασας ώστε και εις αυτόν τον ουρανόν να εισέρχεσαι μετά παρρησίας πολλῆς. Ω δύναμις των δακρύων, λαμβάνεις παρά του Θεού πάντα τα αιτήματά σου, διότι σε συναρπά ιλαρώς και σε συγχωρεί» αναφωνεί γεμάτος θαυμασμό ο κατανυκτικότατος Εφραίμ ο Σύρος, του οποίου τα μάτια είχαν γίνει αστείρευτες πηγές δακρύων.

Αυτά τα δάκρυα μας χαρίζουν την άφεση των αμαρτιών.
Αυτά μας δωρίζουν τη γλυκύτητα της ελεημοσύνης.
Μας παρηγορούν την ώρα της πτώσεως.
Μας προετοιμάζουν για τη μετάνοια.
Μας παρουσιάζουν στο Θρόνο του Θεού και συνηγορούν για τη σωτηρία μας.

Αυτά προσέφερε, μαζί με το ταπεινό της δώρο, η αμαρτωλός, «η απεγνωσμένη διά τον βίον και επεγνωσμένη διά τον τρόπον» μικρόν πριν από το Πάθος του Σωτήρος Χριστού.

Εμείς, που αμαρτάνουμε καθημερινά, προσφέρουμε αυτές τις πηγές των δακρύων ως δείγμα της μετανοίας μας;

Γι΄ αυτό απόψε, μαζί με την Κασσιανή την ποιήτρια, ας μιλήσουμε προς τον ερχόμενο επί το εκούσιον Πάθος Δεσπότη Χριστό λέγοντας : «Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων, ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ· κάμφητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας, ο κλίνας τους ουρανούς τη αφάτω σου κενώσει».