Του Δρ Χαραλάμπη Μ. Μπούσια

Στὴν ἐποχή μας, ποὺ οἱ αὐθεντικοὶ λογοτέχνες ἀποτελοῦν εἶδος σὲ ἀνεπάρκεια καὶ τὰ ὑψηλὰ πνευματικὰ ἀναστήματα συμπαρασύρονται ἀπὸ τὸ ρεῦμα τῶν πονηρῶν ἡμερῶν μας, ἡ προβολὴ μιᾶς αὐθεντίας τῶν γραμμάτων, ἑνὸς ἁγίου κοσμοκαλόγερου, ποὺ τὸ κορυφαῖο του ἔργο εἶναι γνωστὸ καὶ ἔξω ἀπὸ τὰ σύνορα τῆς χώρας μας, ὅπως εἶναι ὁ μεγάλος Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εἶναι ἐπιβεβλημένη.

Ὁ μεγάλος Σκιαθίτης λογοτέχνης ἔζησε τὴν ἑκούσια φτώχεια γιὰ νὰ μπορέσει νὰ τραγουδήσει μὲ τὴν πέννα του τὰ πάθια καὶ τοὺς ἀτέλειωτους καημοὺς τοῦ κόσμου.

Στὰ Παπαδιαμαντικὰ κείμενα προβάλλεται ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ πορεύεται μέσα στὴν κοσμικὴ ματαιότητα, γιὰ νὰ κάνει τὸν κόσμο Ἐκκλησία, γιὰ νὰ θεώσει τὸν ἄνθρωπο. Καταγράφει τὰ πάθια καὶ τοὺς καημούς, ποὺ δὲν ἔχουν τελειωμό.

Καὶ μὲ τὴν καταγραφὴ αὐτὴ ὁ ἴδιος ὁ συγγραφέας δὲ μένει ἀπαθής, ἀλλὰ συγκλονίζεται ἀπ' αὐτά, ποὺ γίνονται καὶ δικά του πάθη, ἀφοῦ ζεῖ βιωματικὰ τὴν Ἐκκλησία.

Σ' αὐτὴν ὅλοι ἔχουν τὴ θέση τους καὶ ὅλοι καταξιώνονται, ὅταν ἀγωνίζονται γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς.

Τὸ μεγάλο μυστήριο ποὺ ἱερουργεῖται στὰ κείμενα τοῦ Παπαδιαμάντη εἶναι ἡ μεταμόρφωση τῶν ἀνθρώπων τοῦ κόσμου καὶ τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας σὲ εὐχαριστιακὴ σύναξη καὶ θεανθρώπινη κοινότητα.

Ἴσως μονάχα τὸ λογοτεχνικὸ χάρισμα καὶ ἡ συνέπεια τῆς ζωῆς τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου, ποὺ συνδύαζε ἀγωνιστικὸ πνεῦμα, ταπείνωση καὶ θεῖο φωτισμό, μποροῦν νὰ καταγράψουν καὶ νὰ φανερώσουν αὐτὴ τὴ μεγάλη δυνατότητα τῆς ἁγιότητος, τὸ πῶς, δηλαδή, ἕνας κόσμος πεπερασμένος γίνεται αἰώνιος καὶ μιὰ κοινωνία πόνου καὶ δακρύων μεταβάλλεται σὲ εὐχαριστιακὴ κοινότητα ἁγιωσύνης.

Ὅλο τὸ ἔργο τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου ἀποπνέει τὸ ἄρωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως.

Τὸ ἄρωμα τῶν Κολλυβάδων εὐωδίασε τὸ ἔργο του καὶ ἡ φλόγα τοῦ ἤθους καὶ τῆς «ἐν Χριστῷ ζωῆς», ποὺ στοχεύει στὴ σωτηρία τῶν ψυχῶν, κατέφλεξε τὴν καρδιά του, φώτισε τὸ νοῦ του καὶ κίνησε τὴ γραφίδα του, γιὰ νὰ περάσει μέσα ἀπὸ αὐτὴ τὶς γνήσιες Ὀρθόδοξες Κολλυβάδικες ἀξίες.

Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος σὲ πρόσφατο Συνέδριο σημείωσε: Ὁ Παπαδιαμάντης ἔζησε στὴν ζωή του μὲ πόνο, ποὺ θεραπεύει τὴν καρδιά, μὲ βαθυτάτη αὐτομεμψία καὶ μάλιστα εἶχε τὴν τόλμη νὰ τὴν γράφη, ἔζησε μὲ ὑψηλὸ αἴσθημα δικαιοσύνης, μὲ ἔντονη ξενιτεία, ποὺ αὐξανόταν μὲ τὶς ἀναμνήσεις τῆς παιδικῆς του ἡλικίας μέσα σὲ μιὰ ἱερατικὴ οἰκογένεια καὶ μία λατρευτικὴ καὶ θεραπευτικὴ κοινότητα. Ὁ ἀείμνηστος Φιλόθεος Ζερβάκος θὰ γράψει γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη: «Ἐγύρισα ὅλας τὰς Μονὰς τῆς Ἑλλάδος, τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τῆς Παλαιστίνης, τοῦ Σινᾶ. Εὑρῆκα καλογήρους, ἱερομονάχους, μοναχούς, ἀλλὰ πτωχοὺς καὶ ἀκτήμονας ὡσὰν τὸν Παπαδιαμάντην πάνυ ὀλίγους...».

Ἔζησε, λοιπόν, μὲ πόνο, ἀλλὰ καὶ ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα νὰ φύγει ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό, κοιμήθηκε ἐξομολογημένος καὶ χριστοφόρος καὶ μὲ προσευχή, ταπείνωση, μετάνοια καὶ κατάνυξη ἔψαλλε μὲ πόνο τὸ δοξαστικὸ τῆς Παραμονῆς τῶν Θεοφανείων, «Τὴν χεῖρά σου τὴν ἁψαμένην τὴν ἀκήρατον Κορυφὴν τοῦ Δεσπότου, μεθ᾿ ἧς καὶ δακτύλῳ αὐτὸν ἡμῖν καθυπέδειξας, ἔπαρον ὑπὲρ ἡμῶν πρὸς αὐτόν, Βαπτιστά, ὡς παῤῥησίαν ἔχων πολλήν».

Τὸ Ὀρθόδοξο τέλος του ἦταν μιὰ ἀκόμη ἀπόδειξη τῆς ζωῆς του καὶ τῆς βιωματικῆς του Ὀρθοδόξου παραδόσεως.

Ἡ Ἁγία του ψυχὴ φτερούγησε, γιὰ νὰ τὴ στεφανώσει ὁ Χριστός μας, τοῦ ὁποίου τῆν πτωχεία ἀγάπησε, καὶ νὰ τὸν εἰσαγάγει στὴν οὐράνια Βασιλεία Του, «ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ λύπη οὐ στεναγμός, ἀλλὰ ζωὴ ἀτελεύτητος». 

Ἡ ὁσιακὴ βιοτὴ τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου κίνησε τῆ γραφίδα τοῦ μεγάλου μας λογοτέχνη καὶ ποιητῆ, τοῦ, τώρα ὁμότιμου, Καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Π. Β. Πάσχου στὴ σύνθεση Ἀκολουθίας πρὸς αὐτόν, Ἀκολουθία ἤδη δημοσιευμένη ἀπὸ τὸ 1981 στὸ βιβλίο του «Παπαδιαμάντεια».

Σ’ αὐτὴν ἐξαίρεται τὸ ταπεινό, Ὀρθόδοξο φρόνημα τοῦ Σκιαθίτη διηγηματογράφου καθὼς καὶ ἡ προσφορά του στὰ ἑλληνοχριστιανικὰ γράμματα.

Γιατὶ τὸν θεωρεῖ Ἅγιο; Μά, γιατί, ὅπως ἀναφέρει καὶ ὁ φιλόσοφος Χρῆστος Γιανναρᾶς (Χρήστου Γιανναρᾶ, Ἀλήθεια καὶ Ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας, Ἐκδόσεις Γρηγόρη, β΄ ἔκδοση 1997): «Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀνακηρύσσει τοὺς Ἁγίους μὲ μέτρα ἠθικῆς τελειότητας. Στὰ πρόσωπα τῶν Ἁγίων δὲν βλέπει ἡ Ἐκκλησία τὰ κοσμικὰ πρότυπα ἑνὸς ἄψογου ἠθικοῦ βίου, ἀλλὰ βλέπει τὴν ἐνσάρκωση τῆς ἀλήθειας της, τὴν ἔνσαρκη μαρτυρία τῆς σωτηρίας, τοὺς πρώτους καρποὺς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τὶς «ἀπαρχές» τῆς ζωῆς, πρὸς τὴν ὁποία ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία ὁδεύει. Ἡ ἀτομικὴ ἀρετὴ δὲν συνιστᾶ ἁγιότητα ἂν δὲν ὑπηρετεῖ τὴ φανέρωση καὶ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας. Ἐνῶ ἡ μετάνοια τοῦ Ληστῆ τὴν τελευταία στιγμὴ τῆς ζωῆς του, χωρὶς καμιὰ ὀρθολογικὴ ἐπανόρθωση τῶν κακουργημάτων τοῦ βίου του, τὸν ἀναδείχνει Ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, ὑπόδειγμα καὶ μέτρο τοῦ «καινοῦ τρόπου τῆς ὑπάρξεως», τῆς ἐρωτικῆς ἐπιστρεπτικῆς φορᾶς τοῦ ἀνθρώπου στὸ Θεό, πρῶτο πολίτη τῆς Βασιλείας».

Ὁ τάφος τοῦ κυρ Ἀλέξανδρου ἁπλὸς καὶ ἀπέριττος, ὅμοιος μὲ τὴν ἁπλῆ καὶ ἀπέριττη ζωή του, βρίσκεται στὸ Κοιμητήριο τῆς Σκιάθου καὶ ἡ τιμία του κάρα θησαυρίζεται στὸ Νάρθηκα τοῦ Ναοῦ τοῦ Γενεσίου τῆς Παναγίας μας, τῆς γνωστῆς Παναγίας τῆς Λιμνιᾶς.

Τὸ ξύλινο, ἀπέριττο καὶ αὐτὸ κιβώτιο ποὺ τὴν περιέχει ἔχει γραμμένο ἀπ’ ἔξω τὸ γνωστὸ δίστιχο τοῦ ποιητῆ μας Μιλτιάδη Μαλακάση γιὰ τὸν Παπαδιαμάντη, ποὺ περικλείει σὲ ἕνα ὀλιγόστιχο ἀφιέρωμά του ὅλο τὸ μεγαλεῖο τοῦ μεγάλου μας κυρ Ἀλέξανδρου, τὸ Ὀρθόδοξου λογοτέχνη, τοῦ Ἁγίου τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων Παπαδιαμάντη:

Ὁ κάθε στοχασμός σου 

ᾀσμάτων ᾆσμα.

Στὸν κόσμο τὸ δικό σου 

κόσμος τὸ κάθε πλάσμα.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α΄. Τὸν Συνάναρχον Λόγον.

Σκιαθίων τὸ εὖχος, σεμνὸν Ἀλέξανδρον,

ἑλληνικῆς γραμματείας

θεοειδῆ κορυφὴν

καὶ Ἁγίου Ἐλισσαίου ψάλτην ἥδιστον,

ὡς τῶν αὐτοῦ ἀναγνωστῶν

ἐλατῆρα πρὸς λαμπρὰς

ἐπάλξεις ἠθῶν πατρῴων

καὶ ταπεινώσεως ἄνθος

ἀνευφημήσωμεν μυρίπνοον.

Μεγαλυνάριον.

Χαίροις, ταπεινώσεως ὁ λειμών,

ἤθους Ὀρθοδόξου

φιλοσίου ὁ ἀκρεμών,

χαίροις, ἀφανείας,

Ἀλέξανδρε, τὸ γέρας,

γραμμάτων μυροθήκη,

εὖχος Σκιάθιον.

Πολυσήμαντο το εννοιολογικό περιεχόμενο της λέξης «συμφέρον». Τα λεξικά ορίζουν ότι συμφέρον σημαίνει ο,τιδήποτε αποκομίζει κανείς προς όφελός του. 

Υποκειμενικό, λοιπόν, κατά βάσιν, το συμφέρον… Γιατί, υποκειμενικό, κατά κανόνα, είναι και το θεωρούμενο ως όφελος, που μπορεί να δεχτεί πλήθος επιθετικών προσδιορισμών, όπως οικονομικό, πολιτικό, κομματικό, ηθικό, πνευματικό, θρησκευτικό, εργασιακό, ταξικό, οικογενειακό….

Υπό την έννοια αυτή, το συμφέρον μπορεί να είναι ίδιο για πολλούς, αλλά και διαφορετικό για τον καθένα. Είναι αυτό που ενώνει, αλλά και αυτό που διαιρεί, είναι η λυδία λίθος με την οποία δοκιμάζεται η κοινωνική πρόοδος και συνοχή!

Γιατί, όπως υπάρχει συμφέρον για το άτομο, υπάρχει και συμφέρον για την ομάδα, την κοινότητα, την κοινωνία, το έθνος!

Έτσι, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο παράλληλα πλέγματα συμφερόντων, το μέγεθος της διαφοράς ή της ταύτισης των οποίων προσδιορίζει το επίπεδο πολιτιστικής εξέλιξης και ηθικής ανέλιξης μιας κοινωνίας.

Το ατομικό συμφέρον αποκαλύπτει την ανθρώπινη ιδιοτέλεια και προσδιορίζεται από καθαρά ωφελιμιστικούς στόχους και σκοπούς, γι’ αυτό και συνδέεται με περιόδους, στις οποίες κυριαρχεί ο πρωτογονισμός και η ατομοκρατία, ο φόβος και η δυσπιστία, τα ένστικτα και η απληστία.

Το κοινωνικό συμφέρον, αντίθετα, απαιτεί επώνυμες και συχνά ανώνυμες προσωπικές θυσίες και γι’ αυτό συνδέεται με περιόδους ηθικής και πνευματικής καλλιέργειας και αληθινής δημοκρατίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι βασικό μοτίβο της αρχαίας Ελληνικής πολιτικής και φιλοσοφικής σκέψης είναι η παρομοίωση της Πολιτείας-Πατρίδας με πλοίο: «Αυτή είναι, που μας σώζει», διακηρύττει ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη, «και μόνο αν το σκάφος της αρμενίζει καλά, αποκτάμε φίλους και ευτυχούμε».

Αλλά και σε πολλά άλλα κείμενα της αρχαιοελληνικής Γραμματείας εντοπίζεται σαφής διάκριση και πρόταξη του συλλογικού από το ατομικό συμφέρον.

Ο Αριστοτέλης τονίζει ότι «αν καταστραφεί το σύνολο, το σώμα της κοινωνίας, δεν μπορεί να υπάρχουν τα μέλη του», τα άτομα.

Τα παραπάνω, όμως, προϋποθέτουν και την ύπαρξη ηθικής συνειδήσεως, που δίνει στο άτομο τη γνώση και τη δύναμη να αξιολογεί και να τοποθετεί αυτό που εξυπηρετεί το σύνολο πριν και πάνω απ’ αυτό που εξυπηρετεί το άτομο.

Επιβάλλεται, κατά συνέπεια, η ύπαρξη ηθικών κινήτρων στη σωστή ιεράρχηση των συμφερόντων, η οποία ακριβώς μαρτυρεί μιαν άρτια λειτουργία όλων εκείνων των θεσμών που διακονούν και προάγουν την αγωγή, την θρησκευτικότητα και την ηθική βελτίωση των πολιτών.

Την πιο χαρακτηριστική, όμως, και σε απόλυτο συνάμα βαθμό, διάκριση ατομικού και κοινωνικού συμφέροντος την πραγματοποίησε ο Χριστιανισμός, εισάγοντας μια νέα ηθική.

Με το καθημερινό αίτημα «τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών» αίρεται κάθε διάκριση ατομικού και κοινωνικού συμφέροντος, το οποίο δεν αντιστοιχεί πλέον στο ανώνυμο πλήθος ή στην αόριστη έννοια της κοινωνίας, αλλά στον πλησίον, στο επώνυμο πρόσωπο του πάσχοντος και αδικούμενου συνανθρώπου, εφ' όσον αυτά που αληθινά συμφέρουν την ψυχή μας και όχι τον εγωιστικό μικρόκοσμό μας συμπίπτουν με το “δόσιμο” προς τον άλλον, την εικόνα του Θεού!

Αλλ’ η στάση αυτή προϋποθέτει μεταμόρφωση και του ατόμου σε πρόσωπο, προϋποθέτει κένωση του «εγώ» και έξοδο του ανθρώπου σε συνάντηση με το «εσύ» για τη δημιουργία της κοινωνίας του «εμείς»!

Πρόκειται για μια κοινωνία, που ιστορικά βιώθηκε στα χρόνια των «Πράξεων των Αποστόλων» και συνεχώς βιώνεται στα μοναστικά κοινόβια και έχει ως προαπαιτούμενο και μαρτυρία πνεύμα ηθικής τελειώσεως, αγιασμού και αυτοθυσίας…

Πρόκειται για μια κοινωνία, της οποίας τα μέλη δεν περιχαρακώνονται εγωιστικά και αυτάρεσκα στον ατομικό τους μικρόκοσμο, αδιαφορώντας για τα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα, απέχοντας από διαδικασίες, που πιστεύουν ότι δεν τα αφορούν άμεσα, ζώντας στην ψευδαίσθηση ότι αν βυθιστεί το πλοίο, στο οποίο επιβαίνουν, δεν θα παρασυρθούν και αυτά στο βυθό…

Μπορεί, βέβαια, τα πλοία των σύγχρονων δημοκρατιών να είναι τόσο μεγάλα, που οι επιβάτες να μη γνωρίζουν ή να αδιαφορούν για το ποιός ή ποιοί τα κυβερνούν και να αυταπατώνται ότι αρκεί αυτοί να περνούν καλά στην πολυτελή «καμπίνα» τους· ο «Τιτανικός», όμως, θα τους παρασύρει όλους, ενώ η ορχήστρα θα εξακολουθεί να παίζει….

† Ο ΣΥΡΟΥ ΔΩΡΟΘΕΟΣ Β΄

(Περιοδικό “ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ”, τ. 74, Δεκέμβριος 2014)

Το ταξίδι μέσα στον καινούργιο χρόνο που ανέτειλε συμβατικά πριν από λίγες ώρες, αρχίζουμε και πάλι, αδελφοί μου αγαπητοί.

Γι΄ αυτό και μέσα στο μυστήριο της Θείας Λειτουργίας, στο οποίο ζούμε την παρουσία του Χριστού, ζητήσαμε από καρδίας από τον Κύριο να ευλογήσει «την ενιαύσιον ταύτην περίοδον» με το άπειρον έλεος Αυτού και να μας χαρίσει καιρούς ειρηνικούς και μία ευλογημένη και αίσια πορεία κατά την διάρκεια αυτής της χρονιάς.

Και το μέσο το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε, όπως κάνουμε πάντοτε, για να διαπεράσουμε τον παρόντα χρόνο που μας χάρισε με την αγαθότητά Του ο Θεός, είναι η ψυχή.

Με αυτήν κινούμαστε. Με αυτήν αντιμετωπίζουμε θλιβερά και ευχάριστα. Με αυτήν ως σύντροφο πιστό διαλέγουμε, ανάλογα με την φορά των κυμάτων, άλλοτε τον πλατύ δρόμο των απολαύσεων που μας προσφέρει η παρούσα ζωή, άλλοτε τις διακλαδώσεις των συγχύσεων στους σκοτεινούς δρόμους της απιστίας και άλλοτε «την στενήν και τεθλιμμένην οδόν» του Κυρίου η οποία οδηγεί στην Ζωή.

Με την θέλησή μας μπορούμε να αποφεύγουμε εκείνα που διαφημίζουν ευτυχία, αλλά μας οδηγούν στην άβυσσο της απώλειας ή να χρησιμοποιούμε εκείνα που μας χαρίζουν λύτρωση από την τυραννία των παθών, συνέπεια στην χριστιανική μας ζωή, πιστότητα στο πρόσωπο του Θεανθρώπου και είσοδο στην αιώνια δόξα και μακαριότητα.

Δεν πρέπει, λοιπόν, να διαφεύγει της προσοχής μας το δώρο της ελευθερίας που μας χάρισε ο Θεός και ο προορισμός μας που είναι η Βασιλεία των Ουρανών.

Το ταξίδι αυτό της ζωής είναι δύσκολο και τα κύματα πελώρια, έτοιμα να καταποντίσουν το πλοιάριο της υπάρξεώς μας.

Η θάλασσα μέλαινα και ζοφώδης, όπως θα την περιγράψει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης. Ο προορισμός μας μακρινός και η χώρα για την οποία πορευόμαστε είναι «άγνωστη».

Γι’ αυτό ο «πάντας ανθρώπους θέλων σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν»1 Άγιος Θεός, με την πρόνοιά Του για την δική μας σωτηρία, μας συνέστησε οδικό κώδικα.

Μας έδωσε ταξιδιωτικές οδηγίες, ώστε με ασφάλεια να διανύσουμε το πέλαγος της ζωής.

Να έχουμε ευτυχία στο ταξίδι, αλλά και εκπλήρωση των πόθων και των οραματισμών μας για την κατάκτηση της χώρας αυτής που θα είναι και η μόνιμη πατρίδα μας.

Καί αυτός ο κώδικας, ο σωτήριος, είναι η πυξίδα, που δεν είναι άλλη από την ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ.

Επιτρέψτε μου σήμερα, αυτήν την εόρτιο ημέρα, μαζί με τις ευχές και τις προσευχές της Αγίας μας Εκκλησίας για μία ευλογημένη χρονιά, να μεταφέρω στην αγάπη σας λίγες σκέψεις δανεισμένες από την Αγία Γραφή και τους θεοφόρους Πατέρες, προκειμένου στο ταξίδι αυτό του χρόνου να έχουμε ως ασφαλή συνοδοιπόρο την πυξίδα.

Καί, πρώτον. Την ονόμασαν ικανότητα του πνεύματος του ανθρώπου να κρίνει την ηθική αξία η απαξία των πράξεών του.

Κατά τον Απόστολο Παύλο, είναι ο εσωτερικός νόμος ο οποίος είναι γραμμένος στην καρδιά του κάθε ανθρώπου: «το έργον του νόμου γραπτόν εν ταίς καρδίαις αυτών, συμμαρτυρούσης αυτών της συνειδήσεως»2.

Είναι η φωνή του Θεού, που σε κάθε στιγμή της ζωής μας αντηχεί από το βάθος του ψυχικού μας κόσμου.

Είναι το αδέκαστο και αδιάφθορο δικαστήριο, που σύμβουλο έχει τον λόγο και τις εντολές του Θεού3.

Είναι ο οδοδείκτης για να βαδίζουμε την ευθεία οδό4.

Είναι ο άγραφος φυσικός νόμος5.

Είναι ο έμφυτος διδάσκαλος της αρετής6.

Είναι ο ακούραστος σύμμαχος, ο άριστος ιατρός, ο πολύτιμος οδηγός, ο ακοίμητος φύλακας, η πολύτιμος άγκυρα.

Είναι ο οδηγός και κριτής στην ζωή μας: «…όταν ο Κύριος δημιουργούσε τον άνθρωπο . . . τοποθέτησε μέσα του την συνείδηση να είναι διαρκής κατήγορος, χωρίς να μπορεί να παραλογισθεί μήτε να εξαπατηθεί ποτέ»7.

Επιπλέον, η συνείδησή μας, ως μικρογραφία του Ευαγγελίου και ως δώρο Θεού, μας πιέζει, μας ενοχλεί, μας ελέγχει, διαμαρτυρόμενη, προκειμένου να μας αποτρέψει από την επιτέλεση του κακού και αντίθετα να μας προτρέψει σε κάθε καλό και ευάρεστο στον Θεό και σε κάθε καλή προσφορά προς τον συνάνθρωπο.

Όταν ακόμη, κλονίζεται η πνευματική μας υγεία και οι λογισμοί ως άλλοι ληστές κυριεύουν τον χώρο της ψυχής μας, η συνείδηση εκπέμπει σήμα κινδύνου, με σκοπό να πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα και φάρμακα για την πνευματική μας υγεία.

Γι’ αυτό και ο σοφός Σειράχ την ονομάζει οφθαλμό: «Έθηκε τον οφθαλμόν αυτού επί τας καρδίας αυτών»8. Καί ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος την παρουσιάζει ως τον πιο πικρό κατήγορο : «Δεν υπάρχει κατήγορος πικρότερος από την συνείδηση. Γι’ αυτό όταν βασανιζόμαστε από εκείνον τον φοβερότατο κατήγορο, τους εξωτερικούς κατηγόρους που είναι ημερότερους, τους υποφέρουμε εύκολα»9.

Δεύτερον. Μας χρειάζεται αυτή η πυξίδα. Γιατί μέσα στα πνευματικά ρεύματα, στους κλονισμούς και στις στιγμές της πτώσεως και της απιστίας, με αυτήν οδηγό μπορούμε να αποφύγουμε το ναυάγιο.

Δεν είναι μόνον περιπτώσεις μεγάλες, όπως φόνοι ή αδικίες, αλλά και τόσες άλλες στιγμές της καθημερινότητας, όπως η αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, η παραμέληση της αγάπης στο πρόσωπό του, η παρουσία του ψεύδους, της συκοφαντίας, της ιδιοτέλειας, του φαρισαισμού και της υποκρισίας, που θα τις είχαμε αποφύγει εάν είχαμε ακολουθήσει τις οδηγίες αυτής της πυξίδας.

Κι αν ακόμη στην ζωή μας συναντήσουμε κινδύνους και περιπέτειες, αν επιτρέψει ο Θεός διωγμούς και στερήσεις, όπως στην ζωή των Αγίων μας, μόνο η ηρεμία της καθαρής συνειδήσεως μας πληροφορεί ότι πολιτευόμαστε σωστά.

«Η ψυχή την έμφυτον ταύτην δύναμιν της συνειδήσεως έλαβε παρά Θεού προς γνώσιν του θείου θελήματος και συνταύτιση του θελήματος αυτής προς το θείον θέλημα», θα γράψει ο θαυματουργός Άγιος Νεκτάριος.

Γι’ αυτό έχει λεχθεί πολύ σωστά ότι, αυτόν τον χαμένο θησαυρό δεν τον αντικαθιστούν ούτε τα πλούτη, ούτε οι δόξες, ούτε οι τιμές.

Έστω κι αν όλος ο κόσμος είναι εναντίον μας, εμείς θα βρισκόμαστε μέσα στην ατμόσφαιρα της παρουσίας και της αγάπης του Θεού.

Τρίτον. Απέναντι σε αυτό το δώρο του Θεού, έχουμε υποχρέωση να υπακούμε και όχι να αδιαφορούμε.

Οι συνεχείς συμβιβασμοί σε θέματα πίστεως, ήθους, τρόπου ζωής, οι υποχωρήσεις και οι αβαρίες μας οδηγούν στην ασθένεια και στον σκοτασμό του νού.

Γι’ αυτό, η προτροπή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου είναι χαρακτηριστική για τον καθένα μας: «Σε κάθε πράγμα, μεγάλο η μικρό, συμβουλεύσου πρώτα τη συνείδησή σου.

Εξέταζε, όχι με αμέλεια, ούτε στην επιφάνεια, αλλά στο βάθος και με πολύ επιμέλεια και ακρίβεια»10.

Καί θα προσθέσει: «Σπούδαζε να φυλάττεις πάντοτε καθαρή την συνείδησή σου».

«Γιατί όταν κάποιος έχει καθαρή την συνείδηση και απαλλαγμένη από κάθε ρύπο, θα μπορέσει να έχει στα βάθη του ένοικο τον ίδιο τον Κύριο των όλων»11.

Αδελφοί μου, καινούργιος χρόνος και πάλι, κάτω από το άγρυπνο μάτι του Θεού. Οι ώρες και οι ημέρες τρέχουν και από την καρδιά του χειμώνος που βρισκόμαστε, θα φθάσουμε στην άνοιξη και στο καλοκαίρι.

Καί το μυστήριο και αυτού του χρόνου πάλι θα μείνει ανεξιχνίαστο, αφού δεν μπορούμε να γνωρίσουμε πλήρως ούτε το σήμερα, πολύ δε περισσότερο να εξιχνιάσουμε το μέλλον.

Εκείνο το οποίο μας μένει είναι να εργαζόμαστε το σήμερα σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Γιατί, αν απολέσουμε τον καιρό της παρούσης ζωής, δεν θα έχουμε τη δυνατότητα να τον ξαναβρούμε.

«Καιρόν εάν απολέσωμεν, αλλ’ ευρείν ου δυνάμεθα» θα μας πεί ο σήμερον τιμώμενος Ιεράρχης της Καισαρείας, Μέγας Βασίλειος.

Γι’ αυτό και μας χρειάζεται αυτήν την χρονιά, υπεύθυνη και φωτισμένη συνείδηση, η οποία είναι δυνατή και ανθεκτική σε όλους τους καιρούς και σε όλες τις δυσκολίες.

Αυτή ας αποτελέσει τον ασφαλή οδηγό στο ταξίδι της ζωής μας, προκειμένου να ζούμε πάντοτε μέσα στο αδιάκοπο παρόν του Θεού,

να εξαγοράσουμε τον καιρό της παρούσης ζωής, σύμφωνα με το παράγγελμα του Αποστόλου «εξαγοραζόμενοι τον καιρόν ότι οι ημέραι πονηραί εισί»12,

να πετύχουμε την υπέρβαση του χρόνου μέτήν χάρη του Θεού.

και να φθάσουμε στην πολυπόθητη πατρίδα, την αιωνιότητα, που είναι η Βασιλεία των Ουρανών.

Ενώνω μαζί σας αυτήν την ημέρα και τις δικές μου ευχές και προσευχές για τον καθένα σας ξεχωριστά και σας εύχομαι υγεία, δύναμη, κουράγιο, ευημερία, πρόοδο και εκπλήρωση όλων των πόθων και όλων των οραμάτων, με όσες δυνατότητες και ευκαιρίες θα μας προσφέρει ο «διά την ημετέραν σωτηρίαν σαρκωθείς και περιτμηθείς» Κύριος Ιησούς Χριστός.

Ευχέτης προς τον σαρκί περιτμηθέντα Κύριο Ιησού Χριστό

Ο Καστορίας Σεραφείμ

---

1 Α΄ Τιμ. 2,4.

2 Ρωμ. 2,15.

3 Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Λόγος ΙΣΤ΄ Εις εαυτόν, και προς τους λέγοντας επιθυμείν αυτόν..., PG 36,276 BC.

4 Αυτόθι.

5 Τού ιδίου, Λόγος ΙΔ΄ Περί φιλοπτωχίας, PG 35,893Α.

6 Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις την Γένεσιν, Ομιλία ΝΔ΄ PG 54,462-463.

7 Τού ιδίου, Εις την Γένεσιν, Ομιλία ΙΖ΄, PG 53,135A.

8 Σοφία Σειράχ 17,8.

9 Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ο.π.

10 Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Ο Αόρατος Πόλεμος, Έκδοσις Συνοδίας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Ιερά Καλύβη «Άγιος Σπυρίδων Α΄» Νέα Σκήτη Άγιον Όρος, εκδ. 10η 2013, σελ. 258.

11 Άγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την Γένεσιν, Ομιλία Ξ΄, PG 54,523.

12 Εφ. 5,16.

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Σύρου κ. Δωροθέου

Το σύμπαν, έμψυχο και άψυχο, συνέχει, συγκροτεί και συγκρατεί η τάξη, χάρη στην οποία, εξ αιτίας της οποίας και με την προϋπόθεση της οποίας, ονομάζεται κόσμος, κόσμημα, στολίδι.

Για τους αρχαίους Έλληνες η τάξη, με την έννοια ότι σε ένα οργανωμένο σύνολο φυσικών φαινομένων, θεοτήτων ή ανθρώπινων κοινωνιών υπάρχουν όρια, κανόνες και ιεραρχία, ήταν ο υπέρτατος νόμος.

Κατά την αρχαιοελληνική σκέψη, μάλιστα, η δημιουργική ιδιότητα των θεών δεν συνίσταται στο ότι αυτοί δημιούργησαν τη φύση, αλλά στο ότι με την επέμβασή τους από άτακτο σύμφυρμα μεταβλήθηκε σε κόσμο, σε εύτακτο σύνολο.

Τάξη, λοιπόν, σημαίνει οργάνωση, σημαίνει ιεραρχία, σημαίνει και προαπαιτεί όργανα και φορείς εξουσίας, που θα εφαρμόζουν, θα ρυθμίζουν και θα επιβλέπουν την τήρησή της μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο, που εξ ορισμού αποτελείται από μονάδες και ομάδες διαφορετικών συμφερόντων, προσπαθώντας να βρει τη συνισταμένη τους…

Ο λόγος για τους άρχοντες, από τη συμπεριφορά, τις επιλογές και την πρακτική των οποίων δοκιμάζεται η ποιότητα ενός πολιτεύματος και κρίνεται η προοπτική του.

Ο τραγικός ποιητής του Ε΄ π.Χ. αιώνα Αγάθωνας με τρία διαχρονικά «πρέπει» αποκρυστάλλωσε τη δεοντολογία άσκησης της εξουσίας, τρία πράγματα όρισε ότι πρέπει να θυμάται ένας άρχοντας, ότι «ανθρώπων άρχει, κατά νόμον άρχει, και ουκ αεί άρχει»!

Κάθε άρχοντας οφείλει να θυμάται ότι κυβερνά ανθρώπους, όχι αριθμούς! Κυβερνά ανθρώπους με ιδιαιτερότητες, ευαισθησίες, φόβους, ανάγκες, οράματα, ελπίδες, και όχι μια άβουλη και ετεροκατευθυνόμενη μάζα. 

«Ένας άρχοντας είναι καλός», υπογράμμισε ο Πιττακός ο Μυτιληναίος, «όταν κάνει τους πολίτες να φοβούνται όχι αυτόν, αλλά γι’ αυτόν»!

Πρέπει, παράλληλα, και να κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους. Όταν ο Θεόφιλος Καίρης υποδέχθηκε, εξ ονόματος του αναγεννημένου έθνους, τον πρώτο Κυβερνήτη της νεώτερης Ελλάδος, άρχισε την ομιλία του με τη φράση της Αγίας Γραφής «ουκ άρξω εγώ, ουκ άρξει ο υιός μου, Κύριος ημών άρξει»!

Οι αιώνες δίδαξαν ότι το μεγαλείο δεν ανήκει σ’ αυτούς που ταυτίζουν το νόμο, το Κράτος, το ΄Εθνος, το Λαό με τον εαυτό τους και την εξουσία τους, αλλά στον υπέροχο εκείνο Λεωνίδα, τον μέχρι θανάτου «πειθόμενον τοις ρήμασι» της πατρίδος του Σπάρτης…

Ένας άρχοντας, κάθε άρχοντας, κοσμικός ή και θρησκευτικός, δεν πρέπει, επίσης, ποτέ να λησμονεί ότι η εξουσία του δεν είναι αιώνια… Είτε ο βιολογικός θάνατος είτε ένα δυσάρεστο εκλογικό αποτέλεσμα, είτε μια αναπάντεχη ανατροπή θα φέρει και το τέλος της όποιας εξουσίας του.

Γι’ αυτό , επιβάλλεται να είναι πάντοτε έτοιμος να λογοδοτήσει στο κριτήριο του Λαού και στο Δικαστήριο της Ιστορίας…

Ίσως πολλοί αξιόλογοι ηγέτες να έπεσαν πριν έρθει η ώρα τους… Πέφτοντας, όμως, έδειξαν πόσο μεγάλοι ήταν… Και μπορεί να είναι καλύτερο να θλιβόμαστε γιατί έπεσαν, παρά γιατί δεν έπεσαν….

Για το Χριστιανισμό, βέβαια, και την Εκκλησία τέτοιοι διαχωρισμοί αρχόντων και αρχομένων δεν υφίστανται. Ο Χριστός έφερε μια νέα τάξη στον κόσμο, προσέδωσε ένα νέο νόημα στην μορφή, το περιεχόμενο και την άσκηση της εξουσίας!

Για το Χριστιανισμό εξουσία σημαίνει διακονία, διαρκής προσφορά και ανυπόκριτη αυτοπροσφορά των αρχόντων προς τους αρχομένους, κατά το « όποιος θέλει να είναι πρώτος ανάμεσά σας, να γίνει υπηρέτης όλων».

Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο, ότι οι όροι υπουργός, στην Ελληνική, και minister στις Λατινογενείς γλώσσες σημαίνουν «υπηρέτης»…. Ανεπιγνώστως, ίσως, οι λαοί και η πολιτική επιστήμη εμπνέονται από το λόγο του Χριστού, θεωρώντας τον ό, τι ακριβώς είναι: η μοναδική προϋπόθεση για την συνοχή, την πρόοδο και την πραγματική ελευθερία των κοινωνιών.

Αυτό είναι που τόσο χρειαζόμαστε σήμερα! 

Άρχοντες και Πολιτικούς, που να είναι υπηρέτες του γενικού καλού και διάκονοι του Ελληνικού Λαού, και όχι υπηρέτες μικροκομματικών σκοπιμοτήτων ή και προσωπικών μικροτήτων!

Το σκάφος της Πατρίδος μας εδώ και τέσσερα χρονια κλυδωνίζεται από μια πρωτόγνωρη σε ένταση, είδος και διάρκεια τρικυμία.

Όσοι έχουν υπηρετήσει στο Πολεμικό ή το Εμπορικό Ναυτικό γνωρίζουν ότι σε τέτοιες δύσκολες περιστάσεις το προσωπικό συμφέρον και οι συντεχνιακές ιδιοτέλειες παραμερίζονται και όλοι οι ναύτες και οι αξιωματικοί του πλοίου είναι στη θέση τους.

Ξέρουν ότι σε περίοδο τρικυμίας, δεν οφελεί ούτε να τσακώνονται μεταξύ τους ούτε για το ποιός είναι ικανότερος να σώσει το πλοίο, ούτε ποιός θα πάρει την καλύτερη θέση, ούτε να θυμηθούν ότι δεν τους αρέσει ο καπετάνιος, ούτε, και πολύ περισσότερο, να ζητήσουν να αλλάξει ο καπετάνιος, ενώ τα κύματα θεριεύουν και οι σκόπελοι παραμονεύουν!

Γι`αυτό συνεργάζονται, προσπαθούν όλοι μαζί να σώσουν το καράβι,τους επιβάτες και τα εμπορεύματά του, και με υπομονή, κοινή προσπάθεια και συνεργασία, περιμένουν να περάσει η θύελλα και να πιάσουν λιμάνι!

(Εφημερίδα “ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ”, Σάββατο, 27 Δεκ. 2014)