Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Η 1η Σεπτεμβρίου, αδελφοί μου αγαπητοί, στη γλώσσα της Εκκλησίας μας ονομάζεται αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή αρχή του εκκλησιαστικού μας έτους. 


Γι’ αυτό και στην Ακολουθία του Εσπερινού και στην Ακολουθία του Όρθρου, τα ιερά υμνογραφήματα αναφέρθηκαν σ’ αυτό το γεγονός και μαζί με τους ιερούς υμνογράφους παρακαλέσαμε κι εμείς ικετευτικά «τον εν Τριάδι προσκυνούμενον Θεόν» να ευλογήσει την ενιαύσιο αυτή περίοδο και να σώσει το ανθρώπινο γένος με το άπειρο έλεός Του.

Σ’ αυτό το εκκλησιαστικό γεγονός, που ιδιαίτερα γιορτάζεται στο Οικουμενικό μας Πατριαρχείο και μάλιστα υπογράφεται από τον Οικουμενικό μας Πατριάρχη και τους περί αυτόν αγίους Αρχιερείς η σχετική πράξη της Ινδικτιώνος, αναφέρονται και τα Ιερά Αναγνώσματα τόσο το Αποστολικό όσο και το Ευαγγελικό.


Και θα ήθελα σήμερα να μεταφέρω στην αγάπη σας μία προτροπή συγχρόνως και παράκληση του Αποστόλου των Εθνών Παύλου στο μαθητή του Τιμόθεο Επίσκοπο Εφέσου. 


Και, πρώτον, ο Απόστολος Παύλος ως πνευματικός πατέρας που είναι προτρέπει το μαθητή του να προσεύχεται για όλο τον κόσμο: «Παρακαλώ ούν πρώτον πάντων ποιείσθαι δεήσεις, προσευχάς, εντεύξεις, ευχαριστίας υπέρ πάντων ανθρώπων». 
Αυτή η προτροπή του Αποστόλου Παύλου είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα όλων των Χριστιανών, να προσεύχονται δηλαδή «υπέρ πάντων ανθρώπων, υπέρ βασιλέων και πάντων των εν υπεροχή όντων». 


Δεν είναι απλώς αυτή η προσευχή κάποια λόγια που ίσως βγαίνουν από το στόμα μας, αλλά μία καύση καρδίας, όπως θα πει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος υπέρ πάσης της κτίσεως. 
Είναι ένα μαρτύριο να αγκαλιάζει κανείς με την αγάπη του τον κάθε άνθρωπο με το οποιοδήποτε πρόβλημα κι αν έχει και να εύχεται και να προσεύχεται γι’ αυτόν, για τη σωτηρία του και την είσοδό του στη Βασιλεία των Ουρανών.


Μάλιστα, οι Άγιοι της Εκκλησίας μας δεν προσεύχονταν μόνο για τον εαυτό τους, αλλά κυρίως για τη σωτηρία του κόσμου. Δεν επεδίωκαν μόνο τη δική τους σωτηρία, αλλά τη σωτηρία του κάθε ανθρώπου.

Ο Απόστολος Παύλος εύχεται για τους εχθρούς του Σταυρού του Χριστού.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας προσεύχονταν για εκείνους που βρίσκονταν στην αίρεση, στην πλάνη και για τα έθνη που βρίσκονταν μακρυά από το φως του Χριστού.


Γι’ αυτό και στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας η Θεία Λειτουργία, που είναι ένα παράθυρο του Ουρανού, ανοίγεται για όλη την οικουμένη και συλλαμβάνει τους στεναγμούς και τα δάκρυα όλων των ανθρώπων και τα καταθέτει στο Θρόνο του Εσφαγμένου Αρνίου: 
«Μνήσθητι, Κύριε, πλεόντων, οδοιπορούντων, νοσούντων, καμνόντων, αιχμαλώτων και της σωτηρίας αυτών».


«Μνήσθητι, Κύριε, του περιεστώτος λαού, ...τα νήπια έκθρεψον, την νεότητα παιδαγώγησον, το γήρας περικράτησον, τους ολιγοψύχους παραμύθησαι, τους εσκορπισμένους επισυνάγαγε, τους πεπλανημένους επανάγαγε και σύναψον τη Αγία Σου Καθολική και Αποστολική Εκκλησία».


Δεύτερον. Στο ίδιο μήκος κύματος θα πρέπει να πορευθούμε κι εμείς κατά την καινούργια εκκλησιαστική χρονιά.

Και μάλιστα τη δύσκολη αυτή περίοδο την οποία διανύουμε και την ανείπωτη τραγωδία που βιώνει η πατρίδα μας από τα σφάλματα πολλών και μεγάλων της εποχής μας.

Όλοι αυτοί το μόνο που καταφέρνουν είναι να ξεριζώνουν καθημερινά από την καρδιά του Ορθοδόξου κάθε στοιχείο Παραδόσεως και να ξηλώνουν κάθε τι που συνδέεται με τον μέχρι τώρα παραδοσιακό τρόπο ζωής. 


Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η παιδεία μας έχει χτυπηθεί ανελέητα, η οικογένεια έχει δεχθεί μέχρι σήμερα πολλούς και μεγάλους κραδασμούς και σαν να μη μας έφθαναν όλα τα υπόλοιπα θελήσαμε με νόμο του κράτους να καταργήσουμε ακόμη και την αργία της Κυριακής.


Με τον τρόπο αυτό μας πιέζουν να βγάλουμε το Θεό από τη ζωή μας, να μη δεχόμαστε τη σωστική πρόνοιά Του, τη χάρη Του και την ευλογία Του.

Έτσι, υψώνεται ένα τείχος απέναντι στο Θεό κι εμείς αυτονομημένοι από την παρουσία Του και την προστασία Του πορευόμαστε τον δικό μας δρόμο, που μας οδηγεί στην απώλεια, αφού κατά τον Απόστολο Παύλο τα «οψώνια της αμαρτίας θάνατος». 


Εκείνο το οποίο μας μένει σαν Ορθόδοξοι Έλληνες, με το πλήθος των Μαρτύρων και των Αγίων που έχουμε κοντά μας και οι οποίοι υψώνουν χείρας ικέτιδας στο Θρόνο της Θείας Μεγαλωσύνης, είναι να κρατήσουμε πάνω απ’ όλα και πέρα απ’ όλα:


1) Την ορθόδοξη πίστη μας, όπως αυτή μας την παρέδωσαν οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας

2) Να μείνουμε πιστοί στη ζωογόνο και ζωηφόρο Παράδοσή μας


3) Με περισσότερο ζήλο να φυλάξουμε την αργία της Κυριακής. Να αγιάζουμε αυτή την ημέρα. Να εκκλησιαζόμαστε. Να προσευχόμεθα. Να συμμετέχουμε στα Ιερά Μυστήρια. Και έστι να δεχόμαστε στη ζωή μας την ευλογία του Θεού. Όποιος έχει την παρουσία του Θεού στη ζωή του, μπορεί να μην πολλά υλικά αγαθά, κατά τον αποστολικό όμως λόγο «ως μηδέν έχων και τα πάντα κατέχων» είναι πλήρης.


4) Δεν θα πρέπει την Κυριακή ούτε να αγοράζουμε, ούτε να πουλάμε, ούτε να ανοίγουμε τα μαγαζιά μας, αλλά ολόκληρη αυτήν την αγία ημέρα να την αφιερώνουμε στη λατρεία και στη δοξολογία του Θεού και στη διακονία του πονεμένου ανθρώπου. Καί σ’ αυτήν την προσπάθειά μας, η οποία θα συνοδεύεται και με τη δύναμη της προσευχής, θα δούμε έντονα την παρουσία του Θεού. 
 «Ου μη σε ανώ ου μη σε εγκλαταλείπω». 


Με αυτές τις σκέψεις σας ασπάζομαι όλους στο όνομα του Κυρίου μας. 
Σας παρακαλώ να προσεύχεσθε καθημερινά και αδιάλειπτα γι’ αυτά τα δύσκολα και πρωτοφανή που βιώνει η πατρίδα μας.


Σας παρακαλώ, ακόμη, να έχουμε την εμπιστοσύνη και την ελπίδα μας στο Θεό. Καί να γνωρίζουμε ότι:
«Μεθ’ ημών ο Θεός, γνώτε έθνη και ηττάσθε ότι μεθ’ ημών ο Θεός».

Του Μητροπολίτη Σπάρτης κ. Ευσταθίου

Ὁ Βασσαρᾶς, τήν Κυριακή 25 Αὐγούστου εἶχε τήν τιμητική του.

Οἱ εὐγενεῖς καί φιλογενεῖς Βασσαραῖοι, ἐκεῖνοι πού μένουν μόνιμα στό χωριό καί οἱ πολυ-αγαπημένοι μας ὁμογενεῖς, πού ἔχουν τίς ρίζες τους ἐδῶ καί διαπρέπουν σ’ ὅλα τῆς γῆς τά μήκη καί τά πλάτη καί μάλιστα στήν Ἀμερική καί στόν Καναδᾶ, ἐγέμισαν καί ἐστόλισαν μέ τήν εὐλογημένη παρουσία τους τόν πανέμορφο καί ριζικά συντηρημένο Ἱερό Ναό τοῦ ἁγίου Γεωργίου ἀπό πολύ πρωΐ.

Μέ ὑποδειγματική τάξη καί ἀξιοθαύμαστη εὐλάβεια παρακολούθησαν τήν ἀρχιερατική θεία λειτουργία καί συμμετέσχον ὁλόψυχα στό Μνημόσυνο γιά τόν ἀείμνηστο Μητροπολίτη Μεσσηνίας Μελέτιο Σακελλαρόπουλο, γέννημα καί θρέμμα τοῦ Χωριοῦ, μέ τήν συμπλήρωση ὀγδόντα χρόνων ἀπό τήν εἰς Κύριον Ἐκδημία του.

Ἡ Ἱερά Μητρόπολή μας μέ πρωτοβουλία τοῦ ὑπογραφομένου ἐθεώρησε χρέος της νά τελέσει τό Μνημόσυνο αὐτό, γιά πολλούς λόγους πού ἀνεπτύξαμε κατά τήν ἐπιμνημόσυνη προσφώνησή μας μέ ὁλοφάνερη συγκίνηση.

Ἐκεῖνος, Βασσαραῖος-Λάκωνας, στήν ἀρχή τοῦ 20οῦ αἰῶνος ἔφθασε Μητροπολίτης καί πνευματικός ἡγέτης μιᾶς πολυάνθρωπης Μητροπόλεως τῆς Μεσσηνίας μέ ἕδρα τήν Καλαμάτα.

Ἐμεῖς, Βαλυραῖος-Μεσσήνιος, στό τέλος τοῦ 20οῦ αἰῶνος ἐνθρονιζόμαστε Μητροπολίτης Μονεμβασίας καί Σπάρτης στήν περιάκουστη Σπάρτη.

Ἐκεῖνος ἐπι τριάντα περίπου χρόνια ἐποίμανε θεοφιλῶς καί θεαρέστως καί σέ χαλεπούς καιρούς τόν εὐσεβῆ καί Παναγιοσκέπαστο λαό τῆς γειτονικῆς Μητροπόλεως καί ἐμεῖς διακονοῦμε ταπεινά ἐπί 33 ὁλόκληρα χρόνια τόν εὐσεβῆ, ἁγνό καί φιλοπρόοδο λαό τῆς Λακωνικῆς γῆς.

Ἐκεῖνος πολλές φορές εἶχε ἐπισκεφθεῖ τήν γενέτειρά μας προκειμένου νά θρέψει πνευματικά καί νά στηρίξει ἠθικά τούς συμπατριῶτες μας καί ἐμεῖς, μέ τό ἔλεος τοῦ Κυρίου περισσότερες ἀπό 30 φορές ἐπισκεπτόμαστε τόν ἔνδοξο Βασσαρᾶ, γιά τόν ἴδιο λόγο.

Ἀλήθεια πόσο ἀποκαλυπτικός ἦταν ὁ λόγος τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσοστόμου (Θέμελη) Τοποτηρητοῦ τότε, κατά τήν προσφώνησή του τήν ἡμέρα τῆς ἐνθρονίσεώς μας στόν Μητροπολιτικό Ναό τῆς Εὐαγγελιστρίας Σπάρτης:

«Κατά τάς ἀρχάς τοῦ 20οῦ αἰῶνος ἡ ἱστορική Λακωνία ἐχάρισεν εἰς τήν Μεσσηνία τόν ἐκ Βασσαρᾶ καταγόμενον Μητροπολίτην Μελέτιον Σακελλαρόπουλον, ἱεράρχην διαπρεπῆ ἐν τῇ ποιμαντορίᾳ τῆς Ἐκκλησίας καί ἐν τοῖς θεολογικοῖς γράμμασι. Ἤδη εἰς τό τέλος τοῦ ἰδίου αἰῶνος ἡ ὡσαύτως ἱστορική Μεσσηνία χαρίζει τήν Σεβασμιότητά σας, καταγόμενον ἐκ Βαλύρας, εἰς τήν Λακωνίαν ὡς ποιμενάρχην αὐτῆς ἀντιδωρίζουσα πνευματικόν εἰς αὐτήν . . . ».

Ἀλλά ποιός ἦταν ὁ ἀοίδιμος Ἱεράρχης πού ἔπρεπε νά τιμηθεῖ μαζί μέ αὐτόν καί ἡ γενέτειρά του; Ἐγεννήθηκε στόν Βασσαρᾶ τό 1852 μ.Χ.

Ὁ πατέρας του Δημήτριος ἦταν Ἱερέας τοῦ χωριοῦ καί στίς φλέβες του ἔτρεχε αἷμα ἡρωϊκό ἀφοῦ ὁ πατέρας του ὑπῆρξε ἀπό τά πρῶτα ἐθελόθυτα θύματα τοῦ ἀπαλευθερωτικοῦ μας ἀγῶνα. Μαχόμενος «γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία», ἐφονεύθη στήν Μάχη τῆς Βλαχοκερασιᾶς τό 1821.

Κατά τήν παράδοση ἔλαβε καί ὁ ἴδιος ὁ πατέρας τοῦ Μελετίου, πρίν γίνει κληρικός, μέρος στήν μάχη ἐκείνη ἔστω καί ἄν ἦταν ἔφηβος, γιατί τότε ὅλες οἱ ἡλικίες καί ἀπό τά δύο φῦλα ἕνα σκοπό εἶχαν ἤ νά πεθάνουν ἤ νά ἐλευθερωθοῦν.

Τά πρῶτα γράμματα ἔμαθε στό σχολεῖο τοῦ χωριοῦ καί ὕστερα στή Σπάρτη.

Ἡ φιλομάθειά του τόν ὁδήγησε στήν Ἀθήνα ὅπου ἐσπούδασε στό ἐκεῖ Πανεπιστήμιο καί μετά ἐπλούτισε τίς γνώσεις του στήν Γερμανία καί μάλιστα στό Μόναχο, ὅπου ὑπηρέτησε καί τήν ὀρθόδοξη ἑλληνική παροικία.

Πολύ ἐνωρίς ἔφθασε στήν ἱστορική Μονή τῶν ἁγίων Τεσσαράκοντα καί κοντά στόν πατριώτη του εὐλαβῆ Μοναχό Παΐσιο Ζαχαρόπουλο ἔμαθε τό δύσκολο, ἀλλά πολλαπλῶς ὠφέλιμο, μάθημα τῆς ὑπακοῆς.

Ἐκαλλιέργησε μέ ἀνύστακτη φροντίδα ὅλα τά ἐν σπέρματι χαρίσματα, μέ τά ὁποῖα τόν ἐπροίκισε ὁ Θεός καί ἐδημιούργησε ἦθος ἐκκλησιαστικό σπάνιο.

Μποροῦμε νά σημειώσουμε ἐδῶ, ὅτι ὅλα τά προσόντα πού ἦταν ἀπαραίτητα, γιά τήν προαγωγή του στό ἐπισκοπικό ἀξίωμα καί τά ὁποῖα στήν συνέχεια τόν καταξίωσαν ὡς πνευματικό ἡγέτη, ἀνεκαλύφθηκαν καί ἐκαλλιεργήθηκαν ἐκείνη τήν περίοδο καί σέ ἐκεῖνο τόν ἁγιασμένο τόπο.

Βλέπετε δέν μπορεῖ κανείς νά γίνει καλός δάσκαλος ἄν δέν ἔχει χρηματίσει καλός μαθητής, οὔτε ἐπιτυχημένος ἡγούμενος ἤ ἡγέτης μπορεῖ ν’ ἀναδειχθεῖ ἄν προηγουμένως δέν ἔχει γίνει καλός ὑποτακτικός.

Αὐτή τήν ἐπιτυχία ἐξασφαλίζει στόν ἀφιερωμένο στό Θεό ἡ ὀρθόδοξη μοναχική πολιτεία.

Γιά ν’ ἀνταπεξέρχεται στά ἔξοδα τῆς διαβιώσεώς του, μετά τήν χειροτονία του στό βαθμό τοῦ Διακόνου, διορίστηκε στόν Ναό τῶν ἁγίων Ἀσωμάτων στό Θησεῖο στήν Ἀθήνα.

Εἶναι ἄξιο ὑπογραμμίσεως τό γεγονός, ὅτι ἔμεινε στό βαθμό τοῦ Διακόνου 12 ἔτη ἐνῶ, κατά κανόνα, οἱ διάκονοι εἶναι λιγάκι «βιαστικοί» ὡς πρός τήν χειροτονίαν εἰς τόν ἑπόμενο βαθμό.

Ἡ μόρφωσή του ἡ θεολογική καί ἡ θύραθεν, τά πολλά του προσόντα καί μάλιστα τό ἦθος, ἡ ἐργατικότητά του καί οἱ ὀργανωτικές του ἱκανότητες τόν ἔφεραν πολύ σύντομα στήν θέση τοῦ Α΄ Γραμματέως τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, στήν ὁποία ὑπηρέτησε ἐπί τριετίαν, ἀφοῦ προηγουμένως ὑπηρέτησε μέ ἐπιτυχία ὡς δάσκαλος καί Καθηγητής στή Σπάρτη καί στήν Κάρυστο Εὐβοίας.

Ἐκεῖ ἄφησε ἀνεξήτιλα τά ἴχνη τῆς διαβάσεώς του, ἀφοῦ μεταξύ τῶν ἄλλων διοργάνωσε τά Ἀρχεῖα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου πού εὑρίσκονται τῆδε κακεῖσε.

Ἡ θητεία του στήν Ἱερά Σύνοδο τόν κατέστησε γνωστό στήν Ἱεραρχία, τά δέ πολλά προσόντα του ἔπεισαν τούς Ἱεράρχες, ὅτι αὐτός μόνος θά ἦταν ὁ καταλληλότερος διά τήν χηρεύουσα Μητρόπολη τῆς Μεσσηνίας.

Ὄντως τό 1904 ἐξελέγη διά νά διαποιμάνει τήν μεγάλη Μητρόπολη Μεσσηνίας καί χειροτονηθείς ἀρχιερέας ἐνθρονίστηκε στόν Καθεδρικό Ναό τῆς Ὑπαπαντῆς μέ τήν συμμετοχή τῶν Ἀρχῶν καί χιλιάδων πιστοῦ λαοῦ.

Στήν τελετή παρέστη καί ἐκπρόσωπος τῆς Κυβερνήσεως Θεοτόκη ὁ τότε Ὑπουργός Ναυτιλίας Σπῦρος Κουμουνδοῦρος, ἐνῶ στό λιμάνι τῆς πόλεως εἶχε τιμητικά καταπλεύσει Μοίρα τοῦ Πολεμικοῦ Ναυτικοῦ.

Ὁ ἀείμνηστος μεγάλος Ἱεράρχης ἀπό τήν ἡμέραν ἐκείνη δέν ἔδωκε «ἀνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις του καί νυσταγμόν τοῖς βλεφάροις του» κατά τόν ἁγιογραφικό λόγο μέχρι τό τέλος τῆς ἐπισκοπικῆς του διακονίας.

Ἐπέβαλε τήν ἐλλείπουσα πειθαρχία στούς κληρικούς, ἐφρόντισε γιά τόν καλλωπισμό τῶν Ἱερῶν Ναῶν καί γιά τόν στολισμό τους μέ εἰκόνες βυζαντινῆς τεχνοτροπίας.

Ἔβαλε τάξη στίς Ἱερές Ἀκολουθίες, ὥστε τήν ἴδια ὥρα ν’ ἀρχίζουν καί τήν ἴδια ὥρα νά τελειώνουν σέ ὅλη τή Μητρόπολη.

Ἵδρυσε Ἱερατική Σχολή γιά τήν ἐπιμόρφωση τῶν κληρικῶν καί τήν κατάρτιση τῶν ὑποψηφίων.

Ἐλειτούργησαν γιά πρώτη φορά στήν Μητροπολιτική του περιφέρεια «Κυριακά Σχολεῖα» πού ἀργότερα ὀνομάστηκαν Κατηχητικά, γιά τούς μαθητές καί τίς μαθήτριες καί διόρισε εἰδικούς παιδονόμους πού παρακολουθοῦσαν καί βοηθοῦσαν τά παιδιά τίς ἐλεύθερες ὧρες τους.

Ἵδρυσε τά πρῶτα φιλόπτωχα ταμεῖα στήν πόλη τῶν Καλαμῶν, ὅπως τότε ὀνομαζόταν ἡ σημερινή Καλαμάτα καί στήν συνέχεια συνέστησε αὐτά καί στίς μεγαλύτερες κωμοπόλεις, προκειμένου νά βοηθήσει τούς ἀνήμπορους ἀνθρώπους νά ξεπερνοῦν τίς οἰκονομικές τους δυσκολίες καί ν’ ἀντιμετωπίζουν τήν πείνα καί τήν δυστυχία τους.

Ἵδρυσε λαϊκά συσίτια γιά τόν ἴδιο σκοπό καί χιλιάδες μερίδες φαγητοῦ μέ δική του πρωτοβουλία ἐδίδοντο καθημερινῶς στούς ἀναξιοπαθοῦντες.

Σημειώνεται μάλιστα, ὅτι μέ παρέμβασή του τό κράτος ἔδιδε ὁλόκληρη μερίδα φαγητοῦ στούς φυλακισμένους, ἐνῶ προηγουμένως ἐδίδετο μισή.

Ἐπέβαλε χωρίς δυσκολία, γιατί ὁ λόγος του πάντα εἶχε ἀπήχηση, φορολογία στά γεωργικά προϊόντα, προκειμένου νά οἰκοδομηθεῖ τό Σανατόριο «ὁ Προφήτης Ἠλίας» καί ὑπογραμμίζεται, ὅτι συγκεντρώθηκε μέ αὐτό τόν τρόπο τό τεράστιο γιά τήν ἐποχή ἐκείνη ποσό τῶν 3.000.000 δρχ.

Ὁ ἀείμνηστος Ἱεράρχης, διά συνεχῶν κηρυγμάτων καί ἐπικαίρων Ἐγκυκλίων, κατόρθωσε νά ἐμπεδώσει θαυμαστή τάξη στή Μητρόπολή του, ἄν λάβουμε ὑπόψη μας, ὅτι εἶχε μείνει ἐπί ὀκτώ ἔτη χωρίς ὑπεύθυνο Ἀρχιερέα.

Κατάφερε μέ τήν ἀνυποχώρητη ἐπιμονή του καί τήν ἀξιοθαύμαστη ὑπομονή του νά ἐξαλείψει τήν άκατάσχετη ἐπιορκία, τήν ἀσύστολη βλασφημία, τήν ἀδικαιολόγητη δενδροκοπία καί τούς ἐμπρησμούς τῶν δασῶν, ἐνῶ περιόρισε τόν πληθωρισμό τῶν ἱερέων διά χειροτονίας ὑποδειγματικῶν, κατά τό δυνατόν, ὑποψηφίων ἱερέων.

Ἡ προσωπικότητά του ἐπηρέασε ὁλόκληρη τήν Ἑλλαδική Ἐκκλησία καί τή ζωή της, ὥστε μέ τή γνώση του, μέ τό παράδειγμά του καί μέ συνεχεῖς, ἀλλά πάντοτε διακριτικές παρεμβάσεις του νά ἀλλάζουν πολυχρόνιες συνήθειες πρός τό καλύτερο. Μέ ἐνέργειές του π.χ. ἐπέτυχε νά τροποποιηθεῖ ὁ ἐκλογικός Νόμος καί ἀπαγορεύτηκε ἡ διεξαγωγή τῶν ἐθνικῶν ἐκλογῶν ἐντός τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, ὅπως ἐγίνονταν μέχρι τότε.

Ἐπίσης μέ παρέμβασή του ἐψηφίσθηκε νόμος ἐναντίον τῆς ἀρχαιοκαπηλίας, γιατί οἱ ἀρχαιοκάπηλοι ἐντός καί ἐκτός τῆς Ἑλλάδος ἐλεύθερα ἐλυμένοντο τούς ἀρχαιολογικούς θησαυρούς τοῦ τόπου μας.

Οἱ ἀναρίθμητες πρωτοβουλίες του, οἱ πρωτόγνωρες καί πρωτότυπες δραστηριότητές του, ἡ κατάθεση τῆς ψυχῆς του σέ λόγους καί ἔργα καί ἡ ἀξιοθαύμαστη ἀφοσίωσή του στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, μαζί καί ἡ σχολαστική ἀγάπη του γιά τήν ἐκκλησιαστική τάξη καί τήν λειτουργική εὐταξία τόν κατέστησαν πνευματικό πατέρα ὑπεράξιο, θρησκευτικό ἡγέτη ἀξιοθαύμαστο, κήρυκα τῆς ἀληθείας ἀξιομίμητο καί στό φιλανθρωπικό τομέα ἀξεπέραστο, γιά τά δεδομένα τῆς ἐποχῆς του.

Ὅλα τά ἱδρύματα πού μέ πρωτοβουλία του ἱδρύθηκαν ἤ ἐλειτούργησαν καί ἐκεῖνο τό Σανατόριο τῆς Ἰθώμης πού ἔκτισε στή Βυτίνα γιά τούς φυματικούς εἶναι τά μεγαλύτερα παράσημά του, πού τά ἔφερε μέ ἱκανοποίηση μέχρι τοῦ βίου του τό τέλος.

Τό Σανατόριο μάλιστα ἐστοίχισε τήν ὑγεία του, γιατί ἔπαιρνε μέρος καί στίς οἰκοδομικές ἐργασίες μέ ἀποτέλεσμα νά προσβληθοῦν τά νεφρά του, νά πάθει νεφρική ἀνεπάρκεια καί νά παραδώσει τήν ψυχή του στά χέρια Ἐκείνου πού ἀγάπησε μέ πάθος ἀπό τά παιδικά του χρόνια καί τόν ὑπηρέτησε μέ ἀφοσίωση ἕως τά 81 του.

Παρά τόν φόρτο τῆς πνευματικῆς ἐργασίας δέν ὑστέρησε καί στόν συγγραφικό τομέα. Ἀπό πολύ ἐνωρίς εἶδαν τό φῶς τῆς δημοσιότητας ἀξιόλογα πονήματα κατάλληλα πρός πνευματική οἰκοδομή ὅπως «Ἡ Ἀνάστασις τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ . . . », «Ὁ Βίος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ», «Λόγοι καί Διδαχαί», ἀλλά καί ἱστορικοῦ ἤ Νομοκανονικοῦ περιεχομένου, ὅπως «Ἡ Ἱερά Μονή τῶν ἁγίων Τεσσαράκοντα» καί «Τό Ἐκκλησιαστικόν Δίκαιον» ἐνῶ πλεῖστες μονογραφίες καί ἐνδιαφέροντα ἄρθρα ἐδημοσιεύθηκαν στίς τοπικές ἐφημερίδες ἤ σέ περιοδικά μέ πανελλήνια κυκλοφορία.

Αὐτόν τόν Ἱεράρχη, πού ἀποτελεῖ γιά τήν γειτονική Μητρόπολη πολυεδρικό ἀδάμαντα καί ἀκτινοβόλο στολίδι, αὐτή τήν ἐκκλησιαστική προσωπικότητα πού συγκινεῖ, πού προβληματίζει θετικά καί διδάσκει ἐπί ἑκατό καί πλέον χρόνια, ἐτίμησε ἡ Μητρόπολή μας στίς 25 Αὐγούστου στήν πατρίδα του μέ μνημόσυνο καί μέ ἀνάλογες καρδιακές ὁμιλίες.

Γι’ αὐτό τόν Ἱεράρχη καυχᾶται ἡ γενέτειρά του, ἡ Μονή τῶν Ἁγίων Τεσσαράκοντα, Μονή τῆς Μετανοίας του καί ὁλόκληρη ἡ Μητρόπολή μας, γι’ αὐτόν δοξολογεῖ τόν Πανάγαθο Θεό πού ἀναδεικνύει καί χαριτώνει τούς ἀξίους λειτουργούς του καί ἀπό αὐτόν τόν «Ἄγγελο» τῆς κατά Μεσσηνίαν Ἐκκλησιαστικῆς Ἐπαρχίας ζητεῖ τίς θεοπειθεῖς εὐχές του καί τήν ἀρχιερατική του εὐλογία.

Του Σεβ. Μητροπολίτη Καισαριανής κ. Δανιήλ | Romfea.gr

Τήν 1 Σεπτεμβρίου ἀρχίζει τό ἐκκλησιαστικό ἔτος πού διατηρεῖ μέχρι σήμερα τήν ἀρχαία ὀνομασία Ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου ἤ  Ἐπινεμήσεως.

1. Ἡ λέξη Ἴνδικτος εἶναι λατινική καί χρησιμοποιεῖται μέ τήν ἔννοια τοῦ ἔτους. Στά ἑλληνικά χρησιμοποιεῖται ἡ λέξη Ἐπινέμησις δηλαδή μερισμός τοῦ χρόνου πού εἶναι τό ἔτος.

Ὁ Αὐτοκράτορας τῆς Ρώμης Διοκλητιανός εἰσήγαγε ὡς τρόπο διαιρέσεως τοῦ χρόνου γιά τήν εἴσπραξη τῶν φόρων τήν Ἰνδικτιῶνα πού περιελάμβανε πέντε ἔτη, πέντε Ἰνδίκτους. Ὁ μέγας Κωνσταντῖνος ἐπέκτεινε τήν Ἰνδικτιῶνα σέ δεκαπέντε Ἰνδίκτους, δηλαδή ἔτη.

Ὁ τρόπος αὐτός χρονολογήσεως μέ Ἰνδικτιῶνες εἰσήχθη τόν 4ο μ.Χ. αἰῶνα καί ἀκολουθήθηκε κατά τήν διάρκεια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καί στά Μεταβυζαντινά κείμενα. Διατηρεῖται μέχρι σήμερα στά Πατριαρχικά ἔγγραφα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, στά ὁποῖα ἀναγράφεται ἡ λατινική λέξη Ἰνδικτιών καί ἡ ἑλληνική Ἐπινέμησις καί ἡ ἀρίθμησή της, α΄, β΄, γ΄ καί οὕτως καθ’ ἑξῆς ἕως ιε΄.

Ἡ κάθε Ἴνδικτος ἄρχιζε τήν 1 Σεπτεμβρίου καί ἔληγε τήν 31 Αὐγούστου.

Οἱ Ἰνδικτιῶνες (δηλαδή οἱ δεκαπενταετίες) δέν ἀριθμοῦνταν, ὅπως π.χ. οἱ Ὀλυμπιάδες στόν ἀρχαιοελληνικό κόσμο. Μέ μαθηματικές πράξεις ὅμως πολύ εὔκολα προσδιορίζεται τό ἔτος στήν χρονολόγηση ἀπό γεννήσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
 
2. Ὁ μῆνας Σεπτέμβριος εἶναι ὁ ἕβδομος μῆνας συναριθμούμενος ἀπό τοῦ Μαρτίου πού εἶναι ὁ πρῶτος μῆνας. Ἐξ’ ἄλλου αὐτό δηλώνει καί τό ὄνομά του.

α΄ Οἱ Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μᾶς ἐξηγοῦν, γιατί ἀφοῦ ὁ Μάρτιος εἶναι ὁ πρῶτος μῆνας ἐμεῖς ἀρχίζουμε τό ἔτος τόν Σεπτέμβριο πού εἶναι ὁ ἕβδομος. Ὁ λόγος εἶναι βαθύτατα θεολογικός καί στηρίζεται στήν Ἁγία Γραφή.

Στό Βιβλίο τῆς Ἐξόδου ιβ΄, 1 ὁ Νομοθέτης καί Προφήτης Μωϋσῆς ὁρίζει καί τοποθετεῖ τόν μῆνα Μάρτιο πρῶτο τοῦ ἔτους στόν Ἰουδαϊσμό: «Ὁ Μῆνας αὐτός γιάς σᾶς, ἀρχή Μηνῶν, πρῶτος θά εἶναι γιά σᾶς ἀπό τούς μῆνες τοῦ ἔτους».

Στό Βιβλίο τῆς Γενέσεως μαθαίνουμε, σύμφωνα μέ ὅλους τούς ἑρμηνευτές (Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος † 1335, Εὐσέβιος Καισαρείας ὁ Παμφίλου † 265-340, Ἀναστάσιος Σιναΐτης Πατριάρχης Ἀντιοχείας †561, Ἰωάννης Δαμασκηνός † 756, Ματθαῖος Βλάσταρις † 1332 ἤ 1090, Μιχαήλ Ψελλός †1014), ὅτι αὐτό τό μῆνα δημιούργησε ὁ Θεός ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι ὅλα τά αἰσθητά κτίσματα. Κι αὐτό ἀποδεικνύεται ἀπ’ τό ὅτι κάθε χρόνο τόν Μάρτιο ἡ γῆ βλαστάνει τά βότανα καί ὅλα τά χορτάρια, ὅπως καί τότε τά βλάστησε κατά τήν δημιουργία τοῦ Κόσμου, ὅταν διέταξε ὁ Θεός καί εἶπε : «Βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου » (Γενέσεως α΄11) καί διότι κατά τόν μῆνα Μάρτιο γίνεται ἡ γλυκύτατη Ἄνοιξη καί ἡ θάλασσα ἡρεμεῖ καί ὁ οὐρανός φαίνεται καθαρώτερος καί λαμπρότερος, ἐλευθερούμενος ἀπό τήν συννεφιά τοῦ χειμῶνα πού πέρασε, ὅπως ἔγιναν αὐτά κατά τήν πρώτη ἐκείνη δημιουργία τοῦ Κόσμου.

Αὐτό τό μῆνα συνέβησαν διάφορα γεγονότα τῆς ἱερᾶς ἱστορίας τῆς σωτηρίας τήν περίοδο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀλλά καί τοῦ μυστηρίου τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ (Εὐαγγελικά Ἀναγνώσματα) ὁ Ἰσραηλιτικός λαός ἑόρτασε τό πρῶτο Πάσχα καί ἐλευθερώθηκε ἀπό τήν δουλεία τῶν Αἰγυπτίων.

Αὐτό τό μῆνα εἰσῆλθαν οἱ Ἰσραηλῖτες στήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας, ὅπως συμπεραίνεται ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, ἀφοῦ ἑόρτασαν τό Πάσχα στήν Ἱεριχώ.

Αὐτό τό μῆνα κατέβηκε ἀπό τούς οὐρανούς ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ γιά τήν δική μας σωτηρία καί συνελήφθη στήν μήτρα τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας δανειζόμενος σάρκα ἀπό αὐτή.

Αὐτό τό μῆνα καταδέχθηκε ὁ Κύριος νά σταυρωθεῖ καί νά ἀναστηθεῖ. Ἑπομένως εἶναι ὁ μῆνας τῆς δημιουργίας, τῆς ἀναδημιουργίας καί τῆς σωτηρίας.

β΄. Ὁ Σεπτέμβριος μῆνας εἶναι ὁ μῆνας τῆς φθορᾱς γι’ αὐτό καί μᾶς εἰσάγει στό Φθινόπωρο. Ἐξηγεῖ ὁ ὕπατος τῶν Φιλοσόφων τοῦ Βυζαντίου Μιχαήλ Ψελλός τήν αἰτία πού ἀποφασίσθηκε τό ἔτος νά ἀρχίζει τόν Σεπτέμβριο ὅτι γιά τήν πρώτη κτίση (δημιουργία) καί γιά τήν αὔξηση στό καλλίτερο φαίνεται, ὅτι ἀρχή εἶναι ἡ πρώτη ἰσημερία τοῦ χρόνου, δηλαδή ὁ Μάρτιος, ὕστερα ὅμως ἀπό τήν κατάρα (τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων) ἐξ αἰτίας τῆς παραβάσεως καί τήν κοπιαστική ζωή πού ὁδηγεῖ στήν φθορά ἀρχή τοῦ τέθηκε εἶναι ἡ δεύτερη ἰσημερία,  ἐπειδή ἀπ’ ἐκεῖ ἀρχίζουν ὅλα νά ὁδηγοῦνται στήν φθορά.

Ἡ λέξη χρόνος σημαίνει αὐτό πού περιλαμβάνει καί καταλύει τά πάντα. Γι’ αὐτό ἀρχή τοῦ χρόνου καί τῆς φθορᾶς εἶναι ὁ Σεπτέμβριος. Μέχρι τόν Σεπτέμβριο μῆνα δυναμώνει τό εἶδος ὅλων τῶν καρποφόρων καί μή καρποφόρων φυτῶν. Ἀπό τόν Σεπτέμβριο ὅμως ξηραίνονται τά φυτά ἤ διαλύονται ἤ φθείρονται. Γι’ αὐτό τόν λόγο τόν Σεπτέμβριο ἀρχίζει τόν Φθινόπωρο.

γ΄. Ἐπειδή ὁ Δημιουργός Θεός δέν ἐπιθυμεῖ τήν φθορά καί τήν καταστροφή τῶν δημιουργημάτων Του προανήγγειλε με΄τήν ἀναγέννηση τήν Ἄνοιξη τήν ἐλευθερία τους ἀπό τήν δουλεία τῆς φθορᾶς, ὅπως θεολογεῖ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος:

«Τῇ γὰρ ματαιότητι ἡ κτίσις ὑπετάγη, οὐχ ἑκοῦσα, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα, ἐπ' ἐλπίδι ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ» (Πρός Ρωμαίους η΄ 20-21)

Δηλαδή : «Ξέρετε, βέβαια, πώς ἡ κτίση ὑποτάχτηκε κι αὐτή στή φθορά, ὄχι γιατί ἔφταιγε, ἀλλά γιατί ἔτσι θέλησε αὐτός πού τήν ὑπέταξε. Ἔχει ὅμως πάντοτε τήν ἐλπίδα, κι αὐτή ἀκόμα ἡ κτίση, πώς θ’ ἀπελευθερωθεῖ ἀπό τήν ὑποδούλωσή της στή φθορά, καί θά μετάσχει στήν ἐλευθερία πού θ’ ἀπολαμβάνουν τά δοξασμένα παιδιά τοῦ Θεοῦ »

Ὁ Δημιουργός Θεός ὅρισε τόν μῆνα Σεπτέμβριο νά ὀργώνεται ἡ γῆ καί νά προετοιμάζεται, ὥστε νά δεχθεῖ τούς σπόρους μέσα της σάν σέ μήτρα. Διέταξε τόν μῆνα Σεπτέμβριο νά ἀρχίζουν οἱ βροχές γιά νά μαλακώσει ἡ γῆ πού ξεράθηκε ἀπό τό καλοκαίρι πού πέρασε, ὥστε νά γίνει κατάλληλη νά γεωργηθεῖ, γιά νά δεχθεῖ καί νά συλλάβει τά σπέρματα πού θά τοποθετηθοῦν μέσα της. Αὐτά θά τά κυοφορήσει ὅλο τό χειμῶνα καί τήν Ἄνοιξη θά βλαστήσουν γιά νά ἀναγγενηθοῦν τά πάντα.

Ἔτσι ὁ Σεπτέμβριος εἶναι ἡ ἀρχή τῆς συλλήψεως καί κυοφορίας σχεδόν ὅλων τῶν καρπῶν ἐνῶ ὁ Μάρτιος ἡ ἀρχή τῆς γεννήσεως ὅλων σχεδόν αὐτῶν.

3. Γι’ αὐτό καί ὁ ἑορτολογικός κύκλος τῶν ἀκινήτων καί τῶν κινητῶν ἑορτῶν ἀρχίζει τόν Σεπτέμβριο μέ τίς ἑορτές πρῶτα τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου τήν 8 Σεπτεμβρίου καί μετά τῆς συλλήψεως τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ Ἰωάννου τήν 23 Σεπτεμβρίου.

4. Κατά τήν 1 Σεπτεμβρίου ἑορτάζουμε α΄. τήν ἀρχή τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους β΄. τήν εἴσοδο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ στήν Συναγωγή τῆς Ναζαρέτ πού ἀναφέρεται στό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας (Λουκᾶ δ΄ 16-30) καί γ΄. γιά νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά μᾶς σπλαγχνισθεῖ καί νά εὐλογήσει τόν νέο ἔτος καί νά μᾶς τό χαρίσει εὐτυχῆ γεμᾶτο ἀπ’ ὅλα τά σωματικά ἀγαθά καί νά φωτίσει τό νοῦ μας γιά νά περάσουμε ὅλη τήν ἐτήσια περίοδο μέ καθαρή καρδιά καί ἀγαθή συνείδηση καί νά εὐαρεστήσουμε τόν Θεό μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν Του καί ἔτσι νά ἐπιτύχουμε τῶν ἐν οὐρανοῖς αἰωνίων ἀγαθῶν.

Τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀποφάσισε κατ’ αὐτήν τήν 1η Σεπτεμβρίου νά ἀναπέμπονται εἰδικαί δεήσεις «ὑπέρ τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος» καί μέ κατάλληλα κηρύγματα καί ἐκδηλώσεις νά διαφωτίζονται οἱ πάντες καί νά κινητοποιοῦνται γιά τήν ἀνάσχεση καί ἀποτροπή τῶν ἐπικρεμαμένων κινδύνων ἀπό τήν κατάχρηση τοῦ περιβάλλοντος.

Του Αρχιμ. Δαμασκηνού Λιονάκη*

«Ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν» (Ιωάν. 15, 20), είπε, αδελφοί μου, ο Κύριος στους Αποστόλους Του.

Ο λόγος αυτός εφαρμόζεται στους πιστούς χριστιανούς, στους ευλογημένους πνευματικούς αγωνιστές, μάλιστα δε στους συνεπείς αξιωματικούς του πνευματικού στρατεύματος, τους ευλαβείς κληρικούς.

Η ιερατική διακονία έχει χαρακτήρα σταυρικό. Καθώς βαδίζει στα χνάρια του αδικημένου Χριστού, ο κληρικός μετέχει των παθημάτων Του.

Συναντά ένα φάσμα παθών και πειρασμικών καταστάσεων, έρχεται αντιμέτωπος με τον φθόνο και την αχαριστία, τον ονειδισμό και τον διωγμό, τον πικρό και σκληρό λόγο, τον χλευασμό, την διαβολή και την συκοφαντία.

Ευεργετεί ο κληρικός «παγγενή τον Αδάμ» με την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Κηρύττει και ωφελεί με την ταπεινή διαγωγή του και την αθόρυβη πολιτεία του, με τον παραινετικό και εποικοδομητικό λόγο του, με την προσευχή του και την έμπρακτη φανέρωση της πατρικής του αγάπης προς τον πάσχοντα άνθρωπο.

Συνέχεται από τα προβλήματα και τις θλίψεις των πνευματικών του τέκνων, από την ευθύνη της διαποίμανσης και την μέριμνα για την πρόοδο και σωτηρία των «εμπεπιστευμένων αυτώ ψυχών», αγωνίζεται για την διαφύλαξη του ποιμνίου από τις μεθοδείες του αντιδίκου και των οργάνων του.

Η παρουσία του κληρικού δεν γίνεται από όλους ευχαρίστως δεκτή. Η εξαγγελία των θείων θελημάτων ελέγχει την ανομία και εξάπτει τον εμπαθή θυμό ανθρώπων «εκουσίως αμαρτανόντων».

Θύελλα πειρασμών τότε εγείρεται. Ο πολυμήχανος εχθρός συμμαχεί με ανθρώπους «κατεφθαρμένους τον νουν» (Τιμ. Β’ 3, 8) και προσπαθεί ποικιλοτρόπως να ματαιώσει το αγαθό έργο του ανθρώπου του Θεού και να κλονίσει τον ίδιο.

Επιχειρεί να του προκαλέσει φόβο και αποθάρρυνση, θυμό και τάση για αντεκδίκηση, να τον παρασύρει σε λογισμούς αμαρτωλούς, σχέδια πονηρά και πράξεις άνομες.

Ο διωγμός αποτελεί τον κανόνα της πνευματικής ζωής, όπως σημειώνει ο μακαριστός π. Σωφρόνιος του Έσσεξ.

Όμως δεν είναι πάντοτε εύκολο για κάθε κληρικό να υπομένει την αχαριστία εκ μέρους των ευεργετηθέντων, την απόρριψη από τους οικείους, τον πικρό και συκοφαντικό λόγο ανθρώπων που ωφελήθηκαν από τον λόγο του, αναπαύθηκαν στο πετραχήλι του και κοινώνησαν από τα χέρια του...

Είναι, αδελφοί μου, βαρύ να ανταποδίδουμε «αντί του μάννα χολήν» σε όσους με δάκρυα αναπέμπουν τα αιτήματά μας στον Κύριο, σε όσους αναδέχονται τους λογισμούς μας, χαίρονται με την χαρά μας και συμμερίζονται τον πόνο μας, σε όσους ποθούν και υπηρετούν την σωτηρία και τον αγιασμό μας. Και τέτοιοι είναι οι αγαθοί κληρικοί μας!

Ας γνωρίζουμε ότι από την θλίψη και την αδικία λυγίζουν κάποτε και ιερατικές καρδιές…

Το «έξωθεν μάχαι, έσωθεν φόβοι» (Β’ Κορ. 7, 5) του Αποστόλου Παύλου αποδίδει συνοπτικώς τις δυσκολίες των «φειδομένων του ποιμνίου» λειτουργών και ποιμένων. Βαρύς, πράγματι, ο κλήρος του κληρικού...

Όταν από το άδικο το στόμα στάζει δηλητήριο και η ψυχή νιώθει ότι ήπιε μία θάλασσα πίκρες, τότε ο δοκιμαζόμενος κληρικός χρειάζεται να στραφεί με θέρμη στον πανάγαθο Θεό, να ανυψωθεί από κάθε εγκόσμια πραγματικότητα και να εκζητήσει «χάριν και έλεος».

Μακάριος ο κληρικός που υπομένει το άδικο, συναισθανόμενος ότι «δια πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού» (Πραξ. 14, 22). Μακάριος και ο πιστός που στα πρόσωπα των αδικουμένων και δοκιμαζομένων ιερέων «διακονεί τω Κυρίω». Αμήν.

*Ο Αρχιμ. Δαμασκηνός Λιονάκης είναι Πρωτοσύγκελλος της Ι.Μ. Κυδωνίας και Αποκορώνου