Του Μητροπολίτη Πειραιώς κ. Σεραφείμ

Ἡ ἡμερίδα πρωτοβουλίας μελῶν τῆς ΣΦΕΑ (1967-1974) «Κρίση καί δημοκρατική νομιμότητα» στό Πνευματικό Κέντρο τοῦ Δήμου Ἀθηναίων μέ τήν συμμετοχή ἐκλεκτῶν ὁμιλητῶν δυστυχῶς ἀπέτυχε παταγωδῶς νά προσδιορίση καί νά καταδείξη τήν αἰτία τοῦ προβλήματος πού μελέτησε.

Εἶναι ἐξόχως λυπηρό ὅτι ἰδεοληψίες καί κατευθυνόμενη σκέψη ἀποστεροῦν ἀπό πολυσήμαντες προσωπικότητες τήν δυνατότητα ὀρθῆς διάγνωσης ἑνός προβλήματος καί αὐτό κατεδείχθη πληρέστατα στό συγκεκριμένο forum διότι ὅσα ἐτονίσθησαν ἀπό τούς ὁμιλητές ἦταν πράγματι ἀξιόλογα καί ἰδιαιτέρως ἐπίκαιρα ἀλλά ἀγνόησαν παντελῶς τήν οὐσία τοῦ προβλήματος τήν ὁποία καί δέν τόλμησαν νά ψαύσουν οὔτε κἄν ἀκροθιγῶς.

Ὅπως ἔχει πλέον ἀποδειχθῆ τό κόμμα τοῦ Λαϊκοῦ Συνδέσμου «Χρυσή Αὐγή» ἐμπεριέχει ἀποκρυφιστικές καί παγανιστικές θέσεις καί ἀπόψεις καί ὅπως προκύπτει ἀπό τήν παλαιότερη ἀναφορά τοῦ Γενικοῦ του Γραμματέως στόν Ἰρλανδό ἀποκρυφιστή ποιητή Οὐΐλιαμ Γιέιτς τό κοσμοείδωλο τοῦ χώρου εἶναι δάνειο ἀπό τό ἑρμητικό ἀποκρυφιστικό-παγανιστικό τάγμα Χρυσή Αὐγή τοῦ 19ου αἰ., τοῦ ὁποίου ἐπίλεκτο στέλεχος ὑπῆρξε ὁ Γιέιτς καθώς καί ὁ μαῦρος μάγος σατανιστής ἀποκρυφιστής Ἄλιστερ Κρόουλι καί τό ὁποῖο εἶναι «στρατιωτικῶς» συντεταγμένο μέ πρόταγμα τόν ἐθνικισμό, ὁ ὁποῖος διακρίνεται οὐσιωδῶς ἀπό τήν ὀρθή ἰδεολογική στάση τόν ἐθνισμό, πού προωθεῖ τήν καλλιέργεια τῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως χωρίς νά δείχνει περιφρόνηση στήν ἱστορία καί τήν ταυτότητα ἄλλων ἐθνῶν.

Μνημειώδης παραμένει ἡ ρήση τοῦ ἀειμνήστου Σ. Ντέ Γκώλ: «Πατριωτισμός εἶναι ὅταν βάζεις πάνω ἀπ’ ὅλα τήν ἀγάπη γιά τήν χώρα σου. Ἐθνικισμός εἶναι ὅταν βάζεις πάνω ἀπ’ ὅλα τό μῖσος γιά τίς ἄλλες».

Στό συγκεκριμένο forum ἀπέτυχαν νά προσεγγίσουν τήν οὐσία τῆς δημοσκοπικῆς ἀνόδου τῆς Χρυσῆς Αὐγῆς στήν ἑλληνική κοινωνία καί νά τήν ἀναλύσουν καί περιορίστηκαν σέ παρωχημένες διαπιστώσεις καί σέ ἰδεολογικές ἀγκυλώσεις.

Αὐτό λοιπόν πού δέν εἰπώθηκε στό forum καί ἀποστελεῖ τήν αἰτία τῆς ἀνόδου τοῦ Λαϊκοῦ Συνδέσμου Χρυσή Αὐγή εἶναι ἡ ἀνυπαρξία τοῦ Κράτους καί ἡ συμπόρευση τῶν λεγομένων «προοδευτικῶν» δυνάμεων στό μεῖζον καί κεφαλαιῶδες θέμα τῆς λαθρομετανάστευσης πού ἀναλύεται σέ «εἰρηνική κατάληψη» τῆς χώρας, σέ ἀλλοίωση τῆς δημογραφικῆς καί ἐθνοτικῆς συνθέσεως τοῦ τόπου, σέ γκετοποίηση πολλῶν περιοχῶν τοῦ λεκανοπεδίου καί σέ τραγική αὔξηση τῆς ἐγκληματικότητος.

Ὅσο λοιπόν τό ἀνύπαρκτο Ἑλληνικό κράτος, ἡ γελοιοδεστάτη Εὐρωπαϊκή ἀστυνομία Frontex καί ἡ ἐφαρμογή τῆς συμφωνίας Δουβλῖνο 2, πού περιορίζονται στό νά καθιστοῦν τήν Ἑλλάδα μέ τήν σφραγίδα τους ἀνθρωποαποθήκη καί οἱ λεγόμενες «προοδευτικές» πολιτικές δυνάμεις ἀνέχονται ἤ συντηροῦν ἤ προωθοῦν τό τρομακτικό πρόβλημα τῆς λαθρομετανάστευσης καί τίς πρόδηλες συνέπειές του, τόσο ἡ Χρυσή Αὐγή δημοσκοπικά θά αὐξάνει παρ’ ὅλες τίς δημοκρατικές κορῶνες τῶν ἀγωνιστῶν τῆς δημοκρατίας.

Του Ανδρέα Ν. Παπαβασιλείου, Διδάκτορα Θεολογίας | Romfea.gr

Φέτος συμπληρώνονται 1150 χρόνια από τον εκχριστιανισμό των Σλάβων, ο οποίος πραγματοποιήθηκε το 863 μ. Χ. και είναι έργο των δύο αγίων αδελφών από τη Θεσσαλονίκη, του Κυρίλλου και του Μεθοδίου.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυ-ασμό με την προ τριών ημερών εορτή τους ( 11 Μαίου ), μας οδήγησε στην απόφαση της αφιέρωσης του σημερινού μας άρθρου στο υψίστης εκκλησιαστικής και πολιτικής σημασίας γεγονός της διάδοσης του χριστιανισμού στη Μοραβία από τους δύο Θεσσαλονικείς ιεραποστόλους.

Οι άγιοι Κύριλλος ( = Κωνσταντίνος ) και Μεθόδιος ήταν δύο αδελφοί με βαθιά μόρφωση.

Κατά την ηλικία, ο Μεθόδιος ήταν μεγαλύτερος με εξαίρετα προσόντα στην άσκηση της διοίκησης.

Διακρίθηκε ως διοικητής σλαβικής επαρχίας και ως ηγούμενος μονής της Βιθυνίας, κοντά στο όρος ΄Ολυμπος.

Ο Κύριλλος ήταν υπέρτερος του Μεθοδίου όσον αφορά στη μόρφωση. Διετέλεσε μαθητής και αργότερα συνάδελφος του Πατριάρχη Μεγάλου Φωτίου στην ανώτερη σχολή της Κωνσταντινούπολης, όπου δίδαξε φιλοσοφία και θεολογία.

Είχε προηγουμένως χειροτονηθεί και υπηρετήσει στο Πατριαρχείο ως χαρτοφύλακας ( αρχειοφύλα-κας, βιβλιοφύλακας και γραμματέας ).

Με τη μόρφωση και την πείρα που διέθεταν και οι δύο ήταν έτοιμοι να ανταποκριθούν στην πρόσκληση που τους απηύ-θυναν ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ και ο Πατριάρχης Φώτιος, για να ηγηθούν ιε-ραποστολικής ομάδας με σκοπό τον εκχριστιανισμό της Μοραβίας, σύμφωνα με τα Ελληνορθόδοξα πρότυπα.

Οι αδελφοί είχαν άλλωστε την εμπειρία προηγούμενης ανάλογης δραστηριότητας στη χώρα των Χαζάρων, της νότιας Ρωσίας, όπου μετέβησαν το 860 μ. Χ.

Η πρόσκληση τώρα ήταν για μετάβαση στη Μοραβία προς επιτέλεση σοβα-ρότερης και δυσκολότερης αποστολής, λόγω των συνθηκών που είχαν διαμορφωθεί στην κεντρική Ευρώπη, μετά τη διαίρεση του αχανούς Φραγκικού κράτους από τους διαδόχους του Μεγάλου Καρόλου, ύστερα από τη γνωστή συνθήκη του Βερντέν ( 843 μ. Χ. ).

Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή η Μοραβία, η οποία αποτελεί το ανατολικό τμήμα της Τσεχίας ( βρίσκεται ανάμεσα στη Βοημία, τη Σιλεσία, τη Σλοβακία και την Αυστρία), βρέθηκε κάτω από την επικυριαρχία του ανατολικού τμήματος του Φραγκικού κράτους με δεσπόζουσα τη φυλή των Γερμανών, γεγονός που δεν άφηνε ικανοποιημένο τον ηγεμόνα των Μοραβών, τον Ρατισλά-βο, ο οποίος ήθελε πολιτική και εκκλησιαστική ανεξαρτησία.

Γι’ αυτό, το 862 μ. Χ., μέσω απεσταλμένων του, ζήτησε τη συνεργασία του Βυζαντίου, για να αποφύγει έτσι την εξάρτηση από τους Γερμανούς και την επιρροή του Πάπα στην περιοχή αυτή.

Οι απεσταλμένοι Μοραβοί, με τις ασυνήθεις στολές και τις ιδιάζουσες φυσιογνωμίες τους έκαναν αισθητή την παρουσία τους στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης,  όπως και την επιθυμία τους για ανάπτυξη στενότερων σχέσεων με το Βυζάντιο.

Το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα στους αδελφούς, Κύριλλο και  Μεθόδιο, για την προετοιμασία του έργου που τους ανέμενε στη Μοραβία.

Ως γνώστες της σλαβονικής γλώσσας, η οποία ομιλείτο τότε από τους Νοτιοσλάβους, εφεύραν τη λεγόμενη « γλαγολιτική » σλαβική γραφή, η οποία ως βάση της είχε την ελληνι-κή γραφή. Με τη χρήση αυτής της γραφής, οι δύο Θεσσαλονικείς αδελφοί προχώρησαν στη μετάφραση περικοπών από το Ευαγγέλιο, που διαβάζονται στη θεία λατρεία, όταν δε έφθασαν στη Μοραβία προέβησαν στη μετάφραση και άλλων λειτουργικών βιβλίων.

Οπως αναφέρει ο ιστορικός Αρχιμ. Βασ. Στεφανίδης, οι δύο αδελφοί δέχθηκαν μεν τον λατινικό τύπο στη θεία λειτουργία, όμως δεν απαρνήθηκαν τον ελληνορθόδοξο τύπο σε πολλά άλλα, όπως ήταν το «Ωρολόγιο », το Σύμβολο της Πίστεως χωρίς το « Φιλιόκβε » ( = και εκ του Υιού ), οι νη-στείες και τα έθιμα.

΄Οταν τα στοιχεία αυτά βαθμιαία εξασθένισαν, δόθηκε η ευκαιρία στα λατινικά έθιμα να υπερκεράσουν τα ελληνικά.

Ηταν ακριβώς τότε η εποχή που αναζωπυρώθηκε η ένταση ανάμεσα στη Ρώμη και στην Κωνσταντινούπολη, εξαιτίας των σοβαρών διαφορών τους σε θέματα δογματικά, λειτουργικά, κανονικά και ηθικά - εθιμικά, των οποίων εκφρα-στές ήταν ο Πάπας Νικόλαος Α΄ ( 858 - 867 ) και ο Πατριάρχης Φώτιος ( 858 - 867 και 877 - 886 ).

Οι δύο Θεσσαλονικείς αδελφοί, ως κληρικοί, βρέθηκαν στη δίνη αυτών των αντιπαραθέσεων, ιδιαίτερα για το έργο που επιτελούσαν στη Μοραβία και για το οποίο ο Πάπας δεν αισθανόταν ικανοποιημένος!

Η ανάγκη μάλιστα της χειροτονίας κληρικών στην περιοχή αυτή έφερε τους δύο αδελφούς στη Ρώμη, όπου Πάπας είχε στο μεταξύ αναδειχθεί ο Αδριανός ( 867 - 872), ο οποίος σε γενικές γραμμές ενέκρινε τη δράση τους.

Οι δύο αδελφοί φιλοξενήθηκαν σε ένα από τα ελληνικά μοναστήρια της Ρώμης. Εκεί, από Κωνσταντίνος μετονομάστηκε σε Κύριλλο, όνομα με το οποίο καθιερώθηκε στην Ιστορία.

Ο άγιος Κύριλλος πέθανε στη Ρώμη, το 869 μ. Χ., και τάφηκε στον ναό του Αγίου Κλήμεντα.

Ο Μεθόδιος, παρ’ όλο ότι διορίστηκε από τον Πάπα Αρχιεπίσκοπος Σιρμίου ( δυτικά του Βελιγραδίου ), ωστόσο εγκαταστάθηκε στην Παννονία.

Ως τον θάνατό του πέρασε πολύ δύσκολα χρόνια, κατά τα οποία γνώρισε την πικρία της καθαίρεσης και της φυλάκισης από τους Βαυαρούς επισκόπους, το 870 μ. Χ.

Τελικά απολύθηκε και αποκαταστάθηκε στο αξίωμά του. Ο άγιος Μεθόδιος πέθανε το 885 μ. Χ. στη Μοραβία, όπου τελικά επέστρεψε, αφού στο μεταξύ κατόρθωσε να μεταφράσει ολόκληρη την Αγία Γραφή στη σλαβική γλώσσα.

Αυτοί είναι οι δύο Θεσσαλονικείς άγιοι αδελφοί, των οποίων την ιερά μνήμη γιορτάσαμε το περασμένο Σάββατο και των οποίων το έργο συμπληρώνει φέτος 1150 χρόνια, αφότου πάτησαν τα άγια πόδια τους στην αιματοβαμμένη γη της Μοραβίας, για να μεταλαμπαδεύσουν εκεί τον πολιτισμό του Βυζαντίου.

Είναι βέβαια καύχημα της Θεσσαλονίκης, όμως είναι και οι φωτιστές των Σλάβων.

Του Μητροπολίτου Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνατίου

(Ομιλία του Σαβασμιωτάτου στην Γ' Κληρικολαϊκή Συνέλευση της Ιερά Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Αμμοχώστου)

H εορταστική ανάμνηση για τα 1700 χρόνια από το Διάταγμα των Μεδιολάνων φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο ένα από τα πλέον κομβικά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας, καθώς, το τελευταίο χρονικό διάστημα, βιώνουμε μια πολυεπίπεδη κρίση, τόσο στον τόπο μας όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Αξίζει να θυμηθούμε ότι, πολύ πρόσφατα, έλαβε χώρα στην γηραιά ήπειρο, και εξακολουθεί να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον, ειδημόνων και μη, μια ιδιαίτερα σημαντική συζήτηση για την ίδια την ταυτότητα της Ευρώπης.

Πρόκειται για μια συζήτηση, η οποία διαρκώς έρχεται στην επιφάνεια με ποικίλες αφορμές, όπως: το ευρω-σύνταγμα, η τρέχουσα οικονομική, αλλά και πνευματική κρίση, η έξαρση των ποικίλων φονταμενταλισμών.

Το «Διάταγμα των Μεδιολάνων», κατά τη γνώμη μας, δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης, διότι συνδυάζει τον όλο προβληματισμό με την πολύτιμη παρακαταθήκη της θρησκευτικής ελευθερίας και ανεξιθρησκίας.

Αυτά τα δυο αγαθά, παρά τους αιώνες που έχουν παρέλθει και τα θεσπίσματα που έχουν υπάρξει προς την κατεύθυνση αυτή, δυστυχώς, δεν είναι, αλλά ούτε πρέπει να θεωρούνται ως δεδομένα.

Πριν δούμε ωστόσο τι θα είχε να πει στις μέρες μας το Διάταγμα των Μεδιολάνων, κρίνουμε σκόπιμο να περιγράψουμε συνοπτικά το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έλαβε σάρκα και οστά.

Α. Ιστορική αναδρομή

Το Διάταγμα των Μεδιολάνων, ως γνωστόν, συνδέεται με την μεγάλη προσωπικότητα της βυζαντινής αλλά και της εκκλησιαστικής ιστορίας μας, τον ισαπόστολο και άγιο Μέγα Κωνσταντίνο.

Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος δεν γεννήθηκε χριστιανός∙ είχε, ωστόσο, από πολύ νωρίς απορρίψει την ειδωλολατρική πολυθεΐα και είχε προσχωρήσει σαφέστατα στον μονοθεϊσμό του πατέρα του, με αποτέλεσμα να βρίσκεται εγγύτερα προς την χριστιανική μονοθεϊστική πίστη.

Αλλά όχι μόνον αυτό!  Γεγονότα και πρόσωπα (λ.χ. το περίφημο όραμα ή η θεοσημία, παραμονές της συγκρούσεώς του με τον Μαξέντιο, ο σεβασμός προς το χριστιανικό σύμβολο και το μονόγραμμα του Χριστού, η μητέρα του, η ευσεβής αγία Ελένη κ.λπ.) φαίνεται πως τον οδήγησαν, όχι μόνον στην θετική στάση του προς τον Χριστιανισμό, αλλά και στη μεταστροφή του προς αυτόν.

Με βεβαιότητα πρέπει να λεχθεί, πως επρόκειτο για μια δυναμική προσωπικότητα με ιδιαίτερη οξυδέρκεια και πολιτικό όραμα.  Σύντομα κατανόησε ότι η πολιτική των διωγμών που ακολουθείτο από τους προκατόχους του Ρωμαίους αυτοκράτορες, δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ηρεμίας, της ευημερίας και προπάντων της ενότητας της αυτοκρατορίας.

Ο Κωνσταντίνος, με κατάλληλη πνευματική ετοιμότητα και πολιτική ωριμότητα, θα εντοπίσει στην χριστιανική Εκκλησία τον αναγκαίο εκείνο οικουμενικό παράγοντα που θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να συμβάλει στην αναζωογόνηση, ενοποίηση και ειρήνευση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Οι αποκαλούμενες «Αποφάσεις των Μεδιολάνων» (στις αρχές του 313) θα αποτελέσουν την πρώτη θεσμική πράξη του ιδρυτή της νέας ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία θα ευνοήσει έμμεσα και άμεσα την εξάπλωση και επικράτηση της χριστιανικής θρησκείας.

Πρόκειται για το περίφημο πλέον σήμερα «Διάταγμα των Μεδιολάνων», το οποίο ουσιαστικά αποτελεί την πρώτη στην παγκόσμια ιστορία οικουμενική διακήρυξη και κατοχύρωση της θρησκευτικής ανεξιθρησκίας και ακολούθως της αρχής της θρησκευτικής ελευθερίας.

Επρόκειτο για μια όντως επαναστατική και θαρραλέα για την εποχή εκείνη νομοθεσία, η οποία, για πρώτη φορά, ανεγνώριζε ισότιμη αξία και ανάλογη μεταχείριση σε όλες τις θρησκευτικές παραδόσεις της αυτοκρατορίας και έμελε να οδηγήσει στη σταδιακή επικράτηση και τελικά θεσμική κατοχύρωση του Χριστιανισμού.

Β) Η σημασία του Διατάγματος των Μεδιολάνων για την εποχή μας

Αλλά ποια είναι η σημασία του Διατάγματος για εμάς σήμερα και γιατί εξακολουθεί να αποτελεί απαράβατο σημείο αναφοράς για τον πολιτισμένο κόσμο;

Σε μια εποχή, κατά την οποία ο άνθρωπος βρίσκεται ένα βήμα πριν από τον εποικισμό πλανητών, με την τεχνολογική πρόοδο σε δυσθεώρητα ύψη, με τις αποστάσεις εκμηδενισμένες, και, γενικά, με την επιστήμη και τον πολιτισμό του σε ραγδαία εξέλιξη, οι αξίες που το «Διάταγμα των Μεδιολάνων» προβάλλει, φαίνεται ότι εξακολουθούν να παραμένουν ανεκπλήρωτος πόθος για πολλές από τις κοινωνίες μας.

Πριν από δύο χρόνια, φιλοξενήσαμε στην πόλη του Βόλου ένα Διεθνές Συνέδριο, με τη συνεργασία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, που σκοπό είχε την ευαισθητοποίηση του ορθόδοξου, και όχι μόνο, χριστιανικού κόσμου για τα προβλήματα επιβίωσης και την καταπάτηση των θρησκευτικών ελευθεριών των χριστιανών στη Μέση Ανατολή, μια πολύπαθη περιοχή πολύ κοντά στην όμορφη Κύπρο μας.

Σήμερα τα προβλήματα αυτά εξακολουθούν όχι μόνο να υφίστανται αλλά διαρκώς να διογκώνονται (αρκεί μονάχα να αναφερθεί εδώ το πρόσφατο γεγονός της απαγωγής των δύο Μητροπολιτών) οδηγώντας, ούτε λίγο ούτε πολύ, στον ξεριζωμό των χριστιανών από τις πατρογονικές εστίες τους και στη συρρίκνωση της παρουσίας των χριστιανών στην περιοχή.

Τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα τη στιγμή αυτή στην Μ. Ανατολή δεν είναι παρά ένα μικρό δείγμα της σημασίας που εξακολουθούν να έχουν στις μέρες μας οι αξίες που το «Διάταγμα των Μεδιολάνων» προβάλλει.

Δεν πρόκειται μόνον  για θρησκευτικό θέμα, αλλά ευρύτερα πολιτισμικό. Η χριστιανική θρησκεία, άλλωστε, δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση μια απόκοσμη κατάσταση.

Αντίθετα, σαρκώνεται στον εκάστοτε τόπο και χρόνο, εγγεντρίζοντας τον κάθε  πολιτισμό με ανώτερες πνευματικές και ηθικές αξίες, με απώτερο σκοπό την αρμονική συμβίωση ανθρώπων και λαών. Αυτό ακριβώς το ρόλο φαίνεται ότι έπαιξε το «Διάταγμα των Μεδιολάνων».

Τον ίδιο ρόλο καλούνται να παίξουν και σήμερα οι αρχές και οι αξίες που το διαπότισαν.

Στο θρησκευτικό καταρχάς πεδίο, σε όλον τον κόσμο, ακόμη και σε κοσμικές δημοκρατίες εκτός Ευρώπης, που έχουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θεσμοθετήσει την ανεξιθρησκία και την θρησκευτική ελευθερία, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου η θρησκευτική ετερότητα αντιμετωπίζεται με συμπεριφορές καχυποψίας, ακόμη και ωμής βίας.

Ακόμη και στον Δυτικό κόσμο, ο οποίος αναμφίβολα έχει διαποτιστεί από την Χριστιανική διδασκαλία, και όπου ο θρησκευτικός αυτοπροσδιορισμός εκλαμβάνεται ως απαράβατο στοιχείο της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας,  εμφανίζονται, όχι σπάνια, φαινόμενα, που απειλούν με ένα δήθεν χριστιανικό μανδύα τον ίδιο τον πυρήνα της χριστιανικής πίστης που δεν είναι άλλος από την «καινή εντολή» της αγάπης προς τον πλησίον.

Σε κάθε περίπτωση, το πρόσχημα ή και η αληθινή αιτία είναι η ίδια: Ο υποτιθέμενος κίνδυνος για την εσωτερική ομοιογένεια και ενότητα του κράτους.

Αντί, δηλαδή, να βρίσκει εφαρμογή, αυτό που το Διάταγμα των Μεδιολάνων προβάλλει, δηλαδή τον σεβασμό στην θρησκευτική ετερότητα και την διαφορά ως παράγοντα υγιούς κοινωνίας που εγγυάται την ενότητα, υπερτερεί ο φόβος απέναντι στο διαφορετικό, που μέσα από περιορισμούς, αλλά και κάθε είδους βία, επιτυγχάνει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα: Διαίρεση αντί ομοιογένειας, διάσπαση αντί ενίσχυσης της εθνικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής ταυτότητας του λαού, μίσος, αντί της καταλλαγής, καταστάσεις, που οδηγούν σε κοινωνικές, αλλά και εθνικές συγκρούσεις, με φανερή ή συγκεκαλυμμένη αιτία τις θρησκευτικές πεποιθήσεις.

Επομένως, το «Διάταγμα των Μεδιολάνων», καθιερώνοντας την ανεξιθρησκία, έρχεται με άκρως επίκαιρο τρόπο να καθιερώσει αυτό που σήμερα αποκαλείται από τους ειδικούς πολιτειολόγους ως «δημόσιος χώρος», όπου όλες οι θρησκευτικές παραδόσεις καλούνται να προβάλλουν με τη χρήση της πειθούς και χωρίς φόβο και πάθος την σωτηριολογική πρότασή τους, περιμένοντας την κρίση της ιστορίας.

Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερα ο χριστιανός, βιώνοντας προκαταβολικά στην ιστορία μέσω της θείας Ευχαριστίας την Βασιλεία του Θεού στα έσχατα, ως κοινωνία μοναδικών και ανεκτίμητων προσώπων, καλείται να σεβαστεί έμπρακτα, ως κόρην  οφθαλμού, το ουσιώδες συστατικό αυτής της μοναδικότητας και ακεραιότητας του κάθε ανθρώπινου προσώπου.

Αυτό που το «Διάταγμα των Μεδιολάνων» κάλεσε τους πολίτες της τότε Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας να σεβαστούν, δηλαδή την θρησκευτική αυτο-νομία του πολίτη, με άλλα λόγια την προσωπική ελευθερία του, η Εκκλησία μας το αντιλαμβάνεται ως συστατικό στοιχείο της ανθρώπινης υπάρξεως, ανεξίτηλο σημάδι της κατ’ εικόνα δημιουργίας του, το οποίο μεταφράζεται στις μέρες μας ως το απαράβατο ανθρώπινο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας.

Ωστόσο, όπως είπαμε, η σημασία του Διατάγματος δεν περιορίζεται μονάχα στο θρησκευτικό χώρο. Αποτελεί και πολιτισμικό κεκτημένο, χαρακτηριστικό δείγμα της στενής σχέσης θρησκείας και ιδιαίτερα της Χριστιανικής πίστης, με τον ανθρώπινο πολιτισμό.

Αν και η Ευρώπη, στο όνομα μιας υποτιθέμενης εξέλιξης, αισθάνεται αμήχανη να διακηρύξει την Χριστιανική της ταυτότητα στο σύνταγμά της, οι αξίες της χριστιανικής πίστης, ως οι αρχές του κοσμοσωτηρίου ευαγγελίου της, αναδεικνύονται περίτρανα στους θεσμούς και τα νομοθετήματά της, έστω και αν εκλαμβάνονται συχνά ως αποκλειστική έκφραση του πνεύματος του κοσμικού κράτους.

Στην προοπτική αυτή, μπορεί οι αρχές που εμπνέει το «Διάταγμα των Μεδιολάνων» να θεωρούνται κεκτημένα δικαιώματα του δυτικού νεωτερικού ανθρώπου, όπως επίσης και χαρακτηριστικά γνωρίσματα των, δυτικοευρωπαϊκού τύπου, δημοκρατικών πολιτευμάτων, είναι όμως η δύναμη που το δημιούργησε, η Χριστιανική πίστη, που, όπως συνέβη στο παρελθόν, θα συμβάλει και σήμερα στην καλλιέργεια ενός πολιτισμού, ο οποίος μπορεί πράγματι να συμβάλει στην αυθεντική πρόοδο και στον εκπολιτισμό του ανθρώπου σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

Ζούμε σε εποχές, στις οποίες υποτίθεται πως οι ανθρώπινες κοινωνίες χειραφετήθηκαν από θρησκευτικές δοξασίες και έθεσαν ως μοναδικό γνώμονα των επιλογών τους τη λογική.

Κι όμως, η παγκόσμια ιστορία μάς έχει διδάξει ότι ο άνθρωπος πολύ συχνά, ούτε λειτουργεί, ούτε πολιτεύεται με βάση τη λογική. Άλλες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, όπου φωλιάζουν κατώτερα ένστικτα και πάθη, επιβάλλουν μια άλλη λογική, εκείνην της δύναμης, της επιβολής και του καταναγκασμού.

Η Χριστιανική πίστη είχε πάντα ενώπιόν της τον όλον άνθρωπο και η ανακαινιστική της προσπάθεια είχε αυτή την ολότητα ως αποδέκτη. Επομένως, αυτό που απαιτείται στις μέρες μας δεν είναι η θεωρητική προάσπιση και διακήρυξη κάποιων κανόνων ηθικής ως πρόσταγμα της κοινής λογικής, που να καλεί τους ανθρώπους να σεβαστούν τον διαφορετικό, είτε ως προς τη φυλή, είτε ως προς την θρησκεία.

Αυτό που έχει ανάγκη η εποχή μας και ο λαός μας είναι ένα νέο ήθος, με αφετηρία τις αξίες που βρίσκονται στο «Διάταγμα των Μεδιολάνων» και οι οποίες αναδεικνύουν την προτεραιότητα του ανθρώπινου προσώπου και της ελευθερίας του έναντι κάθε ιδεολογικής ή τεχνοκρατικής θεώρησης της ζωής. Και αυτό το νέο ήθος αποτελεί καρπό συνειδητής και βιωμένης Χριστιανικής πνευματικότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα έχει μέλλον, εάν δεν δώσουν πνοή στο νέο αυτό ήθος οι ίδιοι οι πολίτες της.

Το 2013, έτος αφιερωμένο στον ευρωπαίο πολίτη, μάς δίδει ακριβώς την ευκαιρία να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο ανθρώπινο πρόσωπο με τις ελευθερίες του και τα δικαιώματά του, όπως και τις ευθύνες που έχουμε απέναντι στην δημοκρατία, την κοινωνία μας και τη ζωή μας ως κοινότητα των λαών εντός της Ευρώπης. Αυτή είναι η εμπειρία της ίδιας της Εκκλησίας, η οποία καλεί και εύχεται υπέρ της  «των πάντων ενότητος».

Αυτή είναι και η μαρτυρία της ίδιας της Ευρώπης. Όταν μιλούμε, λοιπόν, για προτροπές προβληματισμού, μιλούμε για ένα πολιτισμό ήθους και ύφους στην Ευρώπη.

Όταν κάνουμε αναφορά στην χριστιανική παράδοση της Ευρώπης, σημαίνει ότι το να είναι κανείς πολίτης θεωρεί την res puplica, δηλαδή το κράτος και την κοινότητα, ως ένα κοινωνικό αγαθό το οποίο θα πρέπει όλοι μας να το προστατέψουμε.

Η αξία του ανθρωπίνου προσώπου δεν ταυτίζεται με τις οικονομικές αξίες του αγοραστή, του καταναλωτή ή του πελάτη! Απέναντι στη σημερινή κρίση έχουμε ανάγκη από πολίτες, οι οποίοι γνωρίζουν την ευθύνη τους και δρουν ως υπεύθυνα άτομα, για να διατηρήσουν την κοινωνική συνοχή μέσα από τις αξίες που οικοδόμησαν όλες τις δημοκρατικές κοινωνίες στην Ευρώπη.

Η συνύπαρξη, λοιπόν, των πολιτισμών και των φιλοσοφικών απόψεων επιβάλλει την ανεξιθρησκία, την ανοχή και το ανοικτό πνεύμα, πράγμα που δεν σημαίνει την απόρριψη των κοσμικών παραδόσεων και των επιρροών που έχουν σημαδέψει την εξέλιξη της δυτικής κοινωνίας μας.

Ο γνήσιος εμπλουτισμός που μπορεί να προκύψει από την επικοινωνία μεταξύ των πολιτισμών δεν θα υπάρξει παρά μόνον όταν, μέσα από τον διάλογο, ο κάθε πολιτισμός θα διατηρήσει την ιδιομορφία του και την ταυτότητά του.

Η απόσυρση της θρησκείας στην ιδιωτική σφαίρα σημαίνει κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή αλλά και αποκοπή της κοσμικής κοινωνίας από σημαντικές πηγές δημιουργίας νοήματος και ταυτότητας.

Η θρησκεία θα συνεχίσει να βρίσκεται στον πυρήνα τον εξελίξεων παγκοσμίως. Και σε αυτόν τον διαθρησκειακό διάλογο, που τελικώς αποβαίνει πολιτικός και πολιτισμικός συνάμα, η συνειδητή και βιωμένη χριστιανική πίστη έχει να συμβάλει τα μέγιστα, μέσω των θησαυρών της πνευματικότητας και της παράδοσής της.

Το 2013 είναι έτος Μνήμης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, στα πλαίσια της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννηση του αείμνηστου Εθνάρχη και πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η ζωή και το έργο του, που επιτέλεσε σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ο Εθνάρχης Μακάριος Γ’, με την προάσπιση των οικουμενικών αξιών και πανανθρώπινων ιδανικών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών ανεξαρτήτως εθνικότητας, χρώματος, φυλής ή θρησκείας., είναι και πάλι ζητούμενο στην Ευρώπη.

Η Μεγαλόνησος, η Κύπρος μας, υπήρξε από αρχαιοτάτων χρόνων τόσο κοιτίδα υψηλού ανθρωπιστικού πολιτισμού όσο και επίκεντρο συνάντησης διαφόρων πολιτισμών από Ανατολή και Δύση.

Είχε την τύχη, λόγω της γεωγραφικής θέσης της, να διαθέτει πάντοτε μια ιδιαίτερη γεωπολιτική σημασία, που την καθιστούσε το κέντρο ποικίλων θρησκευτικών και πολιτισμικών ζυμώσεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ από πολύ ενωρίς άνθησε η χριστιανική πίστη, μάλιστα σε περιβάλλον με σημαντική διαθρησκειακή παρουσία, εμποτίζοντας την κουλτούρα και τη ζωή του γηγενούς πληθυσμού με τις αξίες και τα νάματα του Ευαγγελίου, καθιστώντας δυνατή τη συνύπαρξη, όχι πάντοτε χωρίς δυσκολίες, ορθοδόξων χριστιανών, ετερόδοξων και αλλόθρησκων.

Η Κύπρος, αποτελώντας βασικό κομμάτι του Ελληνισμού, αγωνίστηκε πάντοτε με τρόπο δυναμικό για την διατήρηση της ιδιαίτερης κοσμοπολίτικης ταυτότητάς της, δίνοντας βροντερό παρόν στους αγώνες ολάκερου του Ελληνισμού, αλλά πάντοτε με σεβασμό στην θρησκευτική ετερότητα, χωρίς σε καμιά περίπτωση να εγκαταλείπει στη λήθη τις δύσκολες ιστορικές περιπέτειές της.

Αποτελώντας τόσο γεωγραφικά όσο και ιστορικά την καρδιά της Μεσογείου, καλείται και σήμερα να καταστεί η κιβωτός, όπου μέσα στο φουρτουνιασμένο πέλαγος θα διαφυλάττει και θα διασώζει πολιτισμούς και θρησκείες μακριά από φτηνούς και νεόκοπους φονταμενταλισμούς, ακρότητες ή φαινόμενα τρομοκρατίας και φανατισμού.

Δεν μπορεί να είναι τυχαίο, επομένως, που η Μητρόπολη Κωνσταντίας, μια από τις ιστορικές μητροπόλεις της εθναρχικής Εκκλησίας της Κύπρου, ανέλαβε την πρωτοβουλία για τον εορτασμό των 1700 χρόνων από το «Διάταγμα των Μεδιολάνων», μια στιγμή κομβική για την παγκόσμια ιστορία, που θα εξακολουθεί, ως ορόσημο, να φωτίζει τους ανθρώπους και τους πολιτισμούς του παρόντος και του μέλλοντος.

Του Αρχιμ. Πορφυρίου, Ηγουμένου της Ι.Μ. Τιμ. Προδρόμου Βέροιας | Romfea.gr

Όταν ο αρχιερέας βρίσκεται στο τέλος της μυσταγωγίας, με την οποία ένας νέος τόπος καθιερώνεται γιά την λατρεία του ζῶντος Θεού, της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου και Ζωοποιού Τριάδος, προβαίνει σε μία μοναδική και ανεπανάληπτη ιερουργική πράξη.

Λέει επί λέξει το Ευχολόγιο: «Εἶτα κομίζεται τῷ ἀρχιερεῖ Κανδήλα καινή καί Θρυαλλίς καί Ἔλαιον΄ και αὐτός, ταῖς ἰδίαις χερσί, πληρῶν ἐλαίου τήν Κανδήλαν, ἀνάπτει τήν Θρυαλλίδα, καί ἀποτίθησι τῷ ἁγίῳ Θυσιαστηρίῳ».


Ας τα πούμε και στην σύγχρονη γλώσσα μας: «Στην συνέχεια, φέρνουν στον αρχιερέα μία καινούργια κανδήλα, φυτιλλάκι με την βάση του και λάδι. Και ο ίδιος, με τα δικά του χέρια, γεμίζει την κανδήλα με λάδι, ανάβει το φυτιλλάκι και την τοποθετεί επάνω στο άγιο Θυσιαστήριο.»


Πριν από αυτήν την ιερουργική πράξη, έχει ο ίδιος ο αρχιερέας ενδύσει την αγία τράπεζα με το κατασάρκιον και τον επενδύτη, αυτό που λέμε σήμερα ενδυτή.

Επάνω στην αγία Τράπεζα δεν τοποθετεί, με τα χέρια του ο αρχιερέας ΤΙΠΟΤΑ άλλο. Πριν, επάνω στον επενδύτη είχε τοποθετήσει το αντιμήνσιο της εγκαινιαζομένης αγίας Τραπέζης και το άγιο Ευαγγέλιο.

Συνεπῶς, επί της αγίας Τραπέζης δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Μόνον το αντιμήνσιο, το άγιο Ευαγγέλιο, και η αναμμένη κανδήλα.

Ούτε το ρολόι του λειτουργού, ούτε βιβλία και βιβλιαράκια, ούτε ανθοδοχεία με άνθη εποχής. Ακόμα και τα λειτουργικά βιβλία, παλαιότερα φυλάσσονταν στο σκευοφυλάκιο, το τυπικαριό των αγιορειτικών μοναστηριών.

Και προφανώς, ούτε φυλλάδια με απολυτίκια, σημειώσεις, εγκυκλίους, παρακλήσεις, φυλλάδα της θείας Μεταλήψεως, ούτε… ούτε… Η Αγία Τράπεζα είναι το ιερότερο σημείο της Εκκλησίας και έχει τα απολύτως απαραίτητα.

Και φυσικά δεν στολίζεται, ούτε και έχει ανάγκη στολισμού.
Αλλά τώρα μιλάμε γιά την ακοίμητη κανδήλα. Η ακοίμητη κανδήλα είναι το μοναδικό φως επί της αγίας Τραπέζης.


Όμως γιατί τα θυμηθήκαμε αυτά τέτοιες ιερές ημέρες; 
Στην τελετή της Αναστάσεως, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, υπάρχει μία ιερουργική πράξη, που κοντεύει να ξεχαστεί, ή και να έχει τελείως ξεχαστεί.

Όταν έχουν τελειώσει όλα τα ψάλματα και οι αναγνώσεις του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, σβήνουν, λέει το Τυπικό της ημέρας, όλα τα φώτα, και ο πρώταρχος ιερέας ή αρχιερέας παίρνει φως από «την ακοίμητον κανδήλαν τήν ἐπί τῆς ἁγίας Τραπέζης».

Και το μοιράζει στον κόσμο, ως Φως Χριστού, Φως εκ του ανεσπέρου φωτός.
Αυτήν την εξαιρετική πράξη του πρώτου λειτουργού ήθελα να θυμίσω, γιατί, όπως και τόσα άλλα, κοντεύει να ξεχαστεί.

Κοντεύει αυτή η πράξη, η τόσο απλή και λειτουργική, και μεγαλόπρεπη, κοντεύει να ξεχαστεί, και σιγά σιγά η ζώσα λατρεία του Ζώντος Θεού κοντεύει να μετατραπεί σε πανηγύρι και φολκλορική – λαογραφικού χαρακτήρα, γιορτή.


Πετάει τα βάγια ο λειτουργός του Υψίστου και χαριεντίζεται με τον κοσμάκη, που σηκώνει τα χέρια για να δεχτεί το πρώτο μήνυμα της Αναστάσεως του Θεού και Λόγου και Υιού της Κυρίας Θεοτόκου, του Θεανθρώπου.

Και ο κοσμάκης μπορεί να είναι δέκα γυναικάρια περασμένης, ως επί το πλείστον, ηλικίας.

Αλλά το μήνυμα της ιερουργικής αυτής πράξεως είναι φοβερό. 
Γίνεται η ταφή του θεανθρώπου, ο Επιτάφιος θρήνος, και η περιφορά του σώματος του Κυρίου εν ομοιώματι, και γίνονται τα πιο πικρόχολα σχόλια, από αυτούς που εξοδιάζουν τον νεκρό Θεό μας.


Έ, κάτι τέτοιο πάει να γίνει και με την μεταφορά του Αγίου Φωτός από τα Πανάγια Προσκυνήματα και τον Ζωοδόχο Τάφο του Κυρίου.

Συνοδία υπουργών, στέλνει η εκάστοτε κυβέρνηση αεροπλάνο να φέρει το Άγιο Φως. Δεν μας είπαν όμως τί λέγεται κατά την διάρκεια της πτήσεως αυτής. Γίνεται υποδοχή με τιμές αρχηγού κράτους στο Άγιο Φως. Και πηγαίνουν πάλι στις υποδοχές κλπ.

Είδαν οι πολιτικοί ότι «έπιασε» αυτή η εξυπνάδα τους και κάθε χρόνο την κάνουν και πιο μεγαλόπρεπα.

Τα έξοδα ποιός τα χρεώνεται; 
Η μόνη γνήσια πράξη σε αυτήν την νέα μόδα, που μακάρι κάποτε να σταματήσει, είναι η ευλάβεια του κοσμάκη στο άγιο φως.

Αυτή η ευλάβεια μας συγκινεί απόλυτα. Με πόση φροντίδα και προσοχή ο κοσμάκης ευλαβείται το φως αυτό και το προσέχει, και το φυλάγει να μην σβύσει.
Αλλά, δυστυχώς, και αυτήν την ευλάβεια την αποσκορακίζουμε, όταν παίρνουμε το άγιο φως «γιά το καλό» και αν σβύσει φοβόμαστε ότι κάτι κακό θα μας συμβεί.

Το γυρίζουμε και πάλι στην μοιρολατρεία και στον παγανισμό.
Το Άγιο Φως, παλαιότερα, δινόταν από την ακοίμητη κανδήλα της αγίας Τραπέζης, που φωτίζει ασταμάτητα, χωρίς να σβύνει, όταν ευλαβείς ιερείς την διατηρούν ακοίμητη, από την ημέρα που ο αρχιερέας την άναψε και την τοποθέτησε επάνω στην Αγία Τράπεζα, κατά την ημέρα των Εγκαινίων της νέας νήσου ένθα μέλλει λατρεύεσθαι ο Ζων Θεός.


Αυτή η ακοίμητη κανδήλα είναι η συνέχεια, είναι το άγρυπνο μάτι του Θεού, η ανύστακτη ελπίδα μας, η αδήριτη φροντίδα της Τριαδικής Θεότητος γιά την σωτηρία του κόσμου.

Τις προάλλες, πήγαμε σε ένα χωριό, με ευλαβέστατο λειτουργό του Υψίστου. Είχαμε μαζί μας και τον Όσιο Διονύσιο, τον Κοινοβιάρχη μας.

Κάποια στιγμή, ο παπούλης λέει: «σιγά, σιγά». Και εξαφανίζεται από την συντροφιά μας. Μπαίνει μέσα στο σπίτι – καθόμασταν στην αυλή, με τα λουλούδια και τους βασιλικούς – και γυρνάει κρατώντας ένα φωτεινό κερί.

Έφερα και το Άγιο Φως, να είμαστε όλοι μαζί, προσθέτει.
Αχ, αυτή η ορθόδοξη ευλάβεια, του λαού Σου, Χριστέ μου, πόσο μας πληγώνει και πόσο μας ανασταίνει.
Αδελφοί μου, Χριστός Ανέστη.