Γράφει ο Αιμίλιος Πολυγένης

Πικραμένοι από τον εμπαιγμό του προσώπου του γέροντος Παισίου δηλώνουν ιεράρχες και μοναχοί της αγιορείτικης πολιτείας.

Η κακόβουλη προσπάθεια εμπαιγμού και εξευτελισμού του προσώπου του γέροντος Παισίου έχει προκαλέσει αντιδράσεις πολλών αρχιερέων.

Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης δήλωσε ωστόσο πως δεν συμφωνεί με την δίωξη του 27χρονου που ανάρτησε τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα στο facebook, επισημαίνοντας πως «δεν μπορεί κανένας να ιδιοποιηθεί την πίστη».

Σεβασμό στην πίστη του άλλου ζήτησε με δηλώσεις του στη Romfea.gr για το θέμα ο Μητροπολίτης Πειραιώς.

«Σε μια κοινωνία οφείλουμε να σεβόμαστε τον συνάνθρωπο και τα πιστεύματα του, τις αντιλήψεις που έχει περί της ζωής, περί του κόσμου και περί του Θεού» τόνισε.

«Ασφαλώς», είπε ο κ. Σεραφείμ, «να μην απομειώνουμε με υβρείς και συκοφαντίες,αυτό που ο άλλος σέβεται. Αυτό δεν σημαίνει ότι απαγορεύεται η κριτική, ούτε εμποδίζει την κατοχυρωμένη ελευθερία της συνειδήσεως. Όμως πάντοτε πρέπει να πρυτανεύει η διάκριση και ο σεβασμός του συνανθρώπου, όπου εκείνος πιστεύει».

Και κατέληξε: «Ο βαθύς νηπτικός και πνευματικός λόγος του γέροντος Παΐσιου , αγγίζει τα μέτρα των μεγάλων αγίων πατέρων της Εκκλησίας».

Ο Μητροπολίτης Καστορίας σε δηλώσεις του είχε αναφέρει πως «δεν είναι υπερβολή να γράψει κανείς και να πει ότι αυτό που αναφέρεται στις μεγάλες ασκητικές μορφές της Εκκλησίας μας, ότι «την οικουμένην εστήριξαν ταις ευχαίς αυτών», συμβαίνει και για τη μορφή του Γέροντος Παϊσίου».

Ο Σεβασμιώτατος αναφερόμενος στο πρόσωπο του Γέροντος Παισίου είχε αναφέρει πως «πρόκειται για έναν μεγάλο Άγιο της Εκκλησίας μας και αυτό φαίνεται από τις χιλιάδες λαού που συρρέουν καθημερινά στην Ιερά Μονή του Προδρόμου στη Σουρωτή Θεσσαλονίκης, για να προσκυνήσουν τον τάφο του».

«Προσωπικά καταθέτω και τη δική μου μαρτυρία περί της Αγιότητός του και όταν ζούσε αλλά και μετά την οσιακή κοίμησή του, απολαμβάνοντας ζωντανή την παρουσία του πολλές φορές στη ζωή μου» συμπλήρωσε.

Αναφερόμενος στην ενέργεια του 27χρονου ο Μητροπολίτης Καστορίας τόνισε πως όσοι φτάνουν στο σημείο του εμπαιγμού του προσώπου του «τους αφήνουμε στα χέρια και στη δικαιοσύνη του Θεού».

«Αν ζούσε ο Γέροντας Παΐσιος, θα τους θεωρούσε ως τους μεγαλύτερους ευεργέτες του» σημείωσε, υπογραμμίζοντας πως είναι σύνηθες το φαινόμενο στην εποχή μας να εμπαίζονται οι Άγιοι αλλά και να βλασφημούνται το όνομα του Χριστού, της Παναγίας μας και του σώματος του Χριστού, που είναι η Αγία μας Εκκλησία.

Από την πλευρά του ο Μητροπολίτης Γρεβενών ανέφερε πως «ακόμη κι αν κάποιος βλέπει με επιφύλαξη το βίο του Γέροντα Παϊσίου, δεν δικαιούται να παίζει με την πίστη του κάθε Χριστιανού, που στην ώρα της κρίσης που διανύουμε, στρέφεται στην Εκκλησία για να πάρει κουράγιο και δύναμη».

«Τον Γέροντα Παΐσιο έτυχε να τον συναντήσω σε μια επίσκεψή μου στο Άγιο Όρος. Είδα ένα σεβάσμιο άνθρωπο, αφιερωμένο ψυχή τε και σώματι στο καθήκον της ιεροσύνης. Ένας άνθρωπος με αρετή και χαρακτήρα. Δεν μπορώ να πω περισσότερα γιατί συγκλονίζομαι. Δεν είμαστε άξιοι να τον κρίνουμε. Να προσευχόμαστε η παρουσία στον θρόνο του Θεού να έχει λόγο και για εμάς. Να προσεύχεται για την κοινωνία και την πατρίδα μας που περνούν δύσκολες ώρες. Όσον αφορά αυτούς που τον εμπαίζουν στο διαδίκτυο, πρόκειται για γελοία πρόσωπα. Είναι φαιδρά πράγματα αυτά και δεν μπορώ να τα κρίνω. Μπορεί να πρόκειται για αρνητές της πίστης. Τους αγίους, τους ικανούς δεν μπορούμε να τους κρίνουμε».

Σήμερα, πάντως, οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Τάσος Κουράκης, Ζωή Κωνσταντοπούλου, Δημήτρης Παπαδημούλης και Δημήτρης Τσουκαλάς, κατέθεσαν ερώτηση στη Βουλή για τη σύλληψη του 27χρονου από την Εύβοια που είχε δημιουργήσει σελίδα στο Facebook, με παραποιημένες φωτογραφίες του Γέροντα Παϊσίου, τον οποίο αποκαλούσε «Γέροντα Παστίτσιο», με τις κατηγορίες της «κακόβουλης βλασφημίας» και «καθύβρισης θρησκευμάτων».

Συγκεκριμένα στην ερώτηση των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ τονίζεται το ασυμβίβαστο αυτής της ενέργειας των διωκτικών αρχών με τις διεθνώς κατοχυρωμένες αρχές της ανεξιθρησκίας, ελεύθερης έκφρασης, σκέψης και συνείδησης των πολιτών.

Μάλιστα κάνουν λόγο για παρωχημένη και αναχρονιστική κατηγορία της «κακόβουλης βλασφημίας» και της «καθύβρισης θρησκευμάτων», αδικήματα των οποίων η νομοτυπική θεμελίωση παραβιάζει ευθέως τα θεμελιώδη συνταγματικά και υπερνομοθετικά κατοχυρωμένα, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, δικαιώματα της ανεξιθρησκίας και της ελευθερίας έκφρασης, σκέψης και συνείδησης.

Στην ερώτηση υπογραμμίζεται το γεγονός πως οι αρχές κινητοποιήθηκαν έπειτα από αίτημα της Χρυσής Αυγής και πως τέτοιου είδους αιτήματα «προάγουν την μισαλλοδοξία και τον θρησκευτικό φανατισμό».

Τέλος να συμπληρώσουμε ότι χθες ο 27χρονος αφέθηκε ελεύθερος από τον Εισαγγελέα, πρόκειται για τον Γ.Λ. και κατάγεται από το Βόλο, ενώ τα τελευταία χρόνια μένει στα Ψαχνά Ευβοίας.

Το Τμήμα Θεολογικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου απαντά σε μυθεύματα των ημερών μας προβάλλοντας την αυθεντική αλήθεια των Βιβλικών κειμένων για το πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Η αλήθεια για το πρόσωπο και τη ζωή του Χριστού δεν στηρίζεται σε ψευδείς και ανώνυμες διαδόσεις, αλλά σε τεκμηριωμένα στοιχεία χιλιάδων χειρογράφων, ιστορικές αναφορές, αυθεντικές πληροφορίες και μαρτυρίες ζωής.

Τα Ευαγγέλια που περιγράφουν τη ζωή του Χριστού δεν είναι ανώνυμα ή ψευδεπίγραφα και ανεύθυνα κείμενα, αλλά επώνυμες και υπεύθυνες καταθέσεις αυτοπτών και αυτηκόων μαρτύρων και ανθρώπων που σφράγισαν με το αίμα τους την μαρτυρία τους.

Ο ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει χαρακτηριστικά στον παραλήπτη του έργου του, ότι το ευαγγέλιό του στηρίζεται στη μαρτυρία των αυτοπτών και αυτηκόων μαρτύρων του ιστορικού Ιησού: «όπως μας τα παρέδωσαν εκείνοι που από την αρχή ήταν αυτόπτες μάρτυρες και έγιναν κήρυκες του ευαγγελίου… για να βεβαιωθείς ότι τα γεγονότα που διδάχθηκες είναι αυθεντικά» (Λουκά 1, 2.4).

Αυθεντικός είναι και ο λόγος του αυτόπτη και αυτήκοου μαθητή του Ιησού, του Ιωάννη, ο οποίος με απόλυτη σαφήνεια αναφέρει στην Α΄ Καθολική Επιστολή του, ότι οι πληροφορίες των Αποστόλων για τον Χριστό προέρχονται από προσωπική τους αυτοψία και αυτηκοΐα: «σας γράφουμε για τον ζωοποιό Λόγο, που υπήρξε εξαρχής.

Τον ακούσαμε και τον είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια. Μάλιστα τον είδαμε από κοντά, και τα χέρια μας τον ψηλάφισαν… Καταθέτουμε, λοιπόν, τη μαρτυρία μας και σας μιλάμε για την αιώνια ζωή… Αυτό που είδαμε κι ακούσαμε το αναγγέλλουμε και σ’ εσάς, για να συμμετάσχετε κι εσείς μ’εμάς στην ίδια κοινωνία…» (Α΄ Ιω. 1,1.2.3).

Επίσης ο Απόστολος Πέτρος γράφει χαρακτηριστικά στους παραλήπτες της επιστολής του: «δεν στηριχθήκαμε σε επιτηδευμένους μύθους, αλλά σας γνωστοποιήσαμε τη δύναμη και την παρουσία του Ιησού Χριστού, γιατί είδαμε με τα μάτια μας το μεγαλείο του» (Β΄ Πέτρ. 1, 16).

Αλλά και η ίδια η Εκκλησία, που κάλυψε με το κύρος της τα κείμενα αυτά, είναι μια πολυάνθρωπη κοινωνία, που εκτείνεται αδιάκοπα και διαχρονικά από την εποχή του Χριστού μέχρι σήμερα.

Με τη συλλογική μνήμη της βεβαιώνει την ευαγγελική αλήθεια για το πρόσωπο και τη ζωή του Χριστού.

Ήδη από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους υπήρξαν αρκετοί αιρετικοί που θέλησαν να παραχαράξουν την μαρτυρημένη και βεβαιωμένη αλήθεια των Ευαγγελίων και της Εκκλησίας, γράφοντας για τον Χριστό  μυθώδεις αφηγήσεις με φαντασία και νοσηρές αντιλήψεις.

Έτσι εμφανίστηκαν και τα λεγόμενα «απόκρυφα ευαγγέλια», που απέκρουσε η Εκκλησία καθιερώνοντας τον «Κανόνα της Καινής Διαθήκης» με τα είκοσι επτά βιβλία.

Είναι πραγματικά απαράδεκτο να προβάλλεται κάποιο απόσπασμα παπύρου, που όπως υποστήριξαν αρκετοί ειδικοί επιστήμονες (π.χ. ο Stephen Emmel,καθηγητής της Κοπτολογίας του Πανεπιστημίου Münster της Γερμανίας, και ο Βρετανός καθηγητής του Πανεπιστημίου Durham Francis Watson) φαίνεται ότι είναι πλαστό ή στην καλύτερη περίπτωση προέρχεται από το απόκρυφο ευαγγέλιο του Θωμά στην κοπτική γλώσσα, με φράση που αποδίδεται στον Χριστό και λέει «η γυναίκα μου».

Με δυο λόγια παραμερίζουμε ή και απορρίπτουμε ολόκληρη την μαρτυρία της Καινής Διαθήκης και σύνολη την γραπτή και προφορική παράδοση της Εκκλησίας για να πιστέψουμε στην ψευδώνυμη και ψευδεπίγραφη «αποκάλυψη» ότι ο Χριστός ήταν νυμφευμένος.

Στην επιστημονική έρευνα και στον ακαδημαϊκό λόγο χρειάζεται πρωτίστως σοβαρότητα, υπεύθυνη επιχειρηματολογία και τεκμηριωμένα στοιχεία.

Ας μην παίζουμε με τα ιερά και τα όσια ενός πονεμένου λαού και τις πνευματικές αξίες της ανθρωπότητας με χυδαιολογίες που δείχνουν το περίσσευμα της καρδίας των υβριστών και το θλιβερό πνευματικό, ηθικό και πολιτιστικό τους επίπεδο.

Στην Κύπρο,όπως και σ’ολόκληρο τον κόσμο, υπάρχουν άγιοι άνθρωποι που ακολούθησαν τον Χριστό και έδωσαν γι’ αυτόν την ζωή τους. Ο τελικός σκοπός της ζωής του ανθρώπου είναι η αγιότητα.

Αν δεν μπορούμε βασικές αλήθειες της διδασκαλίας του Χριστού και της Εκκλησίας να τις καταλάβουμε και να τις βιώσουμε, τουλάχιστον ας μην τις διαβάλλουμε και τις διασύρουμε.

Για την Romfea.gr,  Νάσος Χατζιάρας

Ερωτηματικά προκαλεί η απόφαση Μητροπολίτη να χειροτονήσει ιερέα έναν αστυνομικό, κυρίως σε σχέση με τη συμβατότητα των δύο λειτουργημάτων.

Το θέμα βέβαια της χειροτονίας ανθρώπων που ήδη ασκούν κάποιο επάγγελμα απασχόλησε την Εκκλησία πολύ πριν προκύψει ο περιορισμός των "προσλήψεων" κληρικών από το Δημόσιο.

Έτσι, στην Εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου αρ. 2812/14-4-2006 (http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/egyklioi.asp?id=576&what_sub=egyklioi) περιέχεται μια λίστα επαγγελμάτων τα οποία θεωρούνται συμβατά με την ιδιότητα του ιερέα.

Από τη λίστα αυτή απουσιάζει το επάγγελμα του αστυνομικού, και σωστά κατά τη γνώμη μας, επειδή κατά την άσκηση του καθήκοντός του υπάρχει το ενδεχόμενο να προβεί σε ενέργεια η οποία συνεπάγεται την καθαίρεση.

Ειδικότερα, στην Εγκύκλιο της Συνόδου αναφέρεται ότι: «-Οι Κανόνες ΣΤ καί ΠΓ τῶν Αγίων Αποστόλων και Ζ τῆς Δ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, απαγορεύουν εις τους Κληρικούς την ασχολίαν με επαγγέλματα τα οποία έχουν σχέσιν με πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα. [...] - Το Συνοδικόν Έγγραφον υπ' αριθμ. 1049/851/14-4-2003, γνωστοποιεί εις το Γραφείον του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Δημοσίας Ταξεως, ότι δύναται Αξιωματικός της Ελληνικής Αστυνομίας, εφ' όσον συντρέχουν αι απαιτούμεναι κανονικαί προϋποθέσεις, να χειροτονηθή Κληρικός της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αφού απαλλαγή υπηρεσιακώς εκ καθηκόντων και υποχρεώσεων, άτινα τυγχάνουσι ασυμβίβαστα προς την Ιερατικήν ιδιότητα.»

Επίσης, βάζει δύο βασικούς όρους, ότι η κατ' εξαίρεση χειροτονία θα γίνεται με την άδεια της Ιεράς Συνόδου και ότι ο κληρικός θα φορά το ράσο ακόμα και κατά την άσκηση του επαγγέλματός του: «Όλα λοιπόν όσα εν γένει δεν απάδουν προς το λειτούργημα της Ιερωσύνης, αλλά θεωρούνται συμβατά και επιτρεπόμενα, μπορεί να τα εξασκή ο Ιερεύς, κατόπιν αδείας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας ημών - καθότι η Ορθόδοξος Εκκλησία ομιλεί και αποφαίνεται Συνοδικώς - πλην όμως κατ’ οικονομίαν, εν επιγνώσει της Ιερατικής του ιδιότητος, η οποία πάντοτε θα πρωτεύη, όλων των άλλων εχόντων ρόλον δευτερεύοντα εις την ζωήν του. Οφείλει δε τα έτερα ταύτα επαγγέλματα να τα ποιή ευσχημόνως, μη αποδυόμενος του τιμίου ράσου εν τη ασκήσει αυτών και εν επιμελεία συνειδήσεως, ώστε να οικοδομή τον πιστόν της Εκκλησίας λαόν και να μην τον σκανδαλίζη, αποτελών τύπον και υπογραμμόν ζωής συνειδητής και εναρέτου.

Η Ιερά Σύνοδος διερευνώσα τους ισχύοντας Νόμους και Κανόνας της Αγίας Εκκλησίας ημών, θα αποφαίνεται δι' εκάστην περίπτωσιν, λαμβάνουσα υπ’ όψιν Της τον λόγον του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού: «τον ερχόμενον προς με, ου μη εκβάλω έξω» (Ιωάν.ΣΤ ,37) και θα παρέχη την άδειαν η οποία κρίνεται απαραίτητος, κατόπιν σχετικής εισηγήσεως του οικείου Αρχιερέως.»

Από την άλλη μεριά, η ισχύουσα νομοθεσία (Ν. 2800/2000, άρθρο 9) προβλέπει ότι ο αστυνομικός τελεί σε διατεταγμένη υπηρεσία και διαρκή ετοιμότητα, και οφείλει να παρέμβει σε κάθε περίπτωση παραβίασης της έννομης τάξης, ακόμα και όταν βρίσκεται “εκτός υπηρεσίας”, ενώ για την άσκηση παράλληλης απασχόλησης απαιτείται άδεια του Αρχηγού της Αστυνομίας (Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους αρ. 232/2010, http://www.nsk.gov.gr/webnsk/pdf.jsp?fileid=30336251).

Τα εκκλησιαστικά και νομικά προβλήματα από την χειροτονία αστυνόμου κληρικού είναι πολλά και αλληλοσυγκρουόμενα.

Και ενώ η Εκκλησία προνόησε και θέσπισε κάποιες αρχές,η ίδια έθεσε στα χέρια ενός ευλαβούς ανθρώπου μια ωρολογιακή βόμβα... σε περίπτωση που αυτή εκραγεί, ποιος θα φταίει;

Του Μητροπολίτη Αρκαλοχωρίου κ. Ανδρέα

Το άρθρο αυτό όπως και το προηγούμενο[1], σκοπό έχει να προβληματίσει. Οι νεότεροι ιστορικοί στην Ελλάδα, αλλά και στις άλλες βαλκανικές χώρες, που μελετούν, γράφουν και ξαναγράφουν την ιστορία, μέσα από το διάβασμα, την προσέγγιση και επαναπροσέγγιση των ιστορικών πηγών, προσδοκώ να τοποθετηθούν, να θέσουν ερωτήματα για μας αλλά και τους επόμενους.

Με ενδιαφέρον διάβασα το 2003 τον Δ. Σταματόπουλο[2], ότι είχε ερευνήσει παραπέρα - και το αναφέρει στον πρόλογο του - την εκκλησιαστική και κοινωνική διάκριση ιωακειμικών - αντιιωακειμικών που το 1995 είχα θέσει και με είχε απασχολήσει[3].

Η ιστορία πανθομολογουμένως γράφεται από τους εκάστοτε νικητές, με τα πολιτιστικά επιτεύγματα και τους ίδιους είτε να παραδίδουν ειρηνικά στις επόμενες γενιές[4], είτε με συγκρουσιακά αποτελέσματα να περιέρχονται στην ιστορική περισυλλογή και γραφίδα. Για να γράφεται και να ξαναγράφεται η ιστορία.

Και όλοι συμφωνούμε ότι διαφορετικά παρουσιάζονταν τα ιστορικά γενόμενα στην ιστοριογραφία της σοβιετικής Ρωσίας και διαφορετικά στη μετασοβιετική. Το ίδιο ισχύει για την Ισπανία, όπου το τέλος του εμφυλίου της καθόρισε και την κατεύθυνση της ιστοριογραφίας της στην εποχή του Φράνκο, δεν παρέμεινε όμως η ίδια και μετά το θάνατό του. Στις παραπάνω περιπτώσεις η ιστορία διαμόρφωνε και την ανάλογη ταυτότητα και συνείδηση.

Η συνείδηση και ταυτότητα στους αγροτοποιμενικούς προσφυγικούς πληθυσμούς που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1922-1923 είναι εμφανέστατη. Δεν χωρούν εδώ αμφισημίες.

Η συνείδηση και ταυτότητα των προσφυγικών αυτών στρωμάτων εκφράζεται κύρια και πρωταρχικά με τη θρησκευτική τους πίστη, που διαμορφώνει την ταυτότητά τους και την ιστορική τους μνήμη σε αναφορά και σχέση με τις συλλογικές ή προσωπικές παραστάσεις που είχαν από τις πατρίδες τους. Μνήμες συνυφασμένες με θρησκευτικές πολιτιστικές εκφράσεις και εκδηλώσεις.

Η θρησκευτική αυτή πρωτίστως προσφυγική ταυτότητα και συνείδηση διαμορφώθηκε, έχει τις ρίζες της, στις δομές της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης, στην αυτοκρατορική οικουμένη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με τα διαρκή αποκαλυπτικά θεοσημεία.

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που τη διαδέχεται, διαφυλάττεται η συνείδηση αυτή εν μέσω των περιπετειών και των συγκρούσεων της ανθρώπινης ιστορίας.

Ο Σεβασμιώτατος Καισαριανής κ. Δανιήλ στην ομιλία του για τα 90 χρόνια της Μικρασιατικής Καταστροφής παρουσίασε την τραγικότητα των γενομένων με τις σφαγές και την εξολόθρευση του χριστιανικού στοιχείου, μέσα από τη δημοσίευση μέρους έκθεσης και αναφοράς του Εφέσου Χρυσοστόμου, αλλά δεν αποσιώπησε τη μείζονα διάκριση, το δίπολο οθωμανισμού – νεοτουρκικού εθνικισμού, εθναρχίας –έθνους. Αποδέχεται σαφέστατα τη διαφορά Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κεμαλικού εθνικού τουρκικού κράτους.

Γράφει ο Μητροπολίτης Καισαριανής: «Ἐνῷ δηλαδὴ κατὰ τοὺς μακροὺς αἰῶνας, καθ’ οὓς ἐκυριάρχησεν ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία ἐπὶ τῶν Χριστιανῶν τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας, παρ’ ὅλον τὸν μετὰ φανατισμοῦ κατὰ τῶν Χριστιανῶν πόλεμον καὶ τὰς συχνὰς κατὰ τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ πιέσεις καὶ πολλάκις τοὺς φόνους αὐτῶν, τὸ Χριστιανικὸν στοιχεῖον ἀπήλαυε ποιᾶς τινος προστασίας καὶ τὰ λεγόμενα προνόμια τῶν Χριστιανῶν ἐξησφάλιζόν πως τὴν ἐλευθέραν ἐξάσκησιν τῶν θρησκευτικῶν των καθηκόντων καὶ καθίστατο οὕτω δυνατὴ ἡ διατήρησις καὶ ἡ πνευματικὴ ἔτι πρόοδος καὶ ἡ ἐν τῷ πολιτισμῷ ἀνάπτυξις αὐτῶν, τὸ Κεμαλικὸν καθεστὼς ἀνατρέψαν βιαίως τὴν ἐπὶ μακραίωνος ἱστορίας καὶ ἐπὶ ἐπισήμων πράξεων καὶ συνθηκῶν βασιζομένην ταύτην τάξιν τῶν θρησκευτικῶν ἐν Τουρκίᾳ πραγμάτων, ὡς σκοπὸν αὐτοῦ ἔταξε τὴν τελείαν ἐκρίζωσιν τῶν Χριστιανῶν ἐκ τοῦ Τουρκικοῦ κράτους»[5].

Η θρησκευτική συνείδηση του χριστιανικού πληθυσμού στη Μ. Ασία διαφυλάττεται στους χρόνους της Οθωμανικής Aυτοκρατορίας από το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, την εκκλησιαστική και πολιτική κεφαλή του Γένους των Ρωμαίων. Ο αυτοκράτορας, ο «πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ ρωμαίων», δίνει τη θέση του στον Πατριάρχη των Ρωμαίων που επιτελεί την εκκλησιαστική και πολιτική του αποστολή με τις δομές του Οικουμενικού Πατριαρχείου[6].

O Μητροπολίτης Νικαίας κ. Αλέξιος στην επετειακή ομιλία του για τη Μικρασιατική Καταστροφή αναφέρεται στην «ἐκεῖ Ἐθναρχοῦσα Ἐκκλησία», με κορυφαίο πρόσωπο της Μικρασιατικής Καταστροφής τον άγιο ιερομάρτυρα Μητροπολίτη Χρυσόστομο και προχωράει με κέντρο το πρόσωπο του αγίου Σμύρνης στην παραδοσιακή διαχρονική συνέχεια και σύνδεση: «ἐπανέλαβε ὑπερήφανα στάσεις ἡρώων ἀπό τήν ἀρχαιότητα ὥς τίς μέρες μας…Στέκεται ἰσάξια πλάι στόν Λεωνίδα, τόν Θεμιστοκλῆ, τούς Σουλιῶτες, τούς Μακεδονομάχους, τούς ὑπερασπιστές τοῦ Ἀρκαδίου, τούς ἥρωες τοῦ ’40».

Ο Μητροπολίτης Γλυφάδος κ. Παύλος, μικρασιατικής καταγωγής, στην επετειακή ομιλία του αναφέρθηκε στις προσωπικές αναμνήσεις του πατέρα του στη Σμύρνη, αλλά και του ίδιου, ο οποίος διαφυλάττει ως ιερό κειμήλιο τη φωτογραφία του Χρυσόστομου που του παρέδωσε ο πατέρας του. Ο άγιος εθνομάρτυρας Σμύρνης Χρυσόστομος αποτελεί κορυφαίο εκπρόσωπο της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας και συνείδησης, την οποία είχε το πρώτον υπηρετήσει ως Δράμας στον Μακεδονικό αγώνα[7].

Διαδέχθηκε τον Βασίλειο, ένα κορυφαίο εκπρόσωπο της εθναρχίας, της Ρωμιοσύνης, του οθωμανισμού και των προνομίων. Και οι δύο Μητροπολίτες της Σμύρνης, Βασίλειος και Χρυσόστομος, υπηρέτησαν το πνευματικό και πολιτιστικό μέγεθος του ελληνισμού, μέσα όμως από διαφορετικά ιδεολογικοπολιτικά σχήματα.

Ο Βασίλειος αποδέχεται την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε εποχή που αντιμετωπίζει το δίλημμα προεθνική ή εθνική πορεία και εξεδήμησε στη Σμύρνη το 1910, δύο χρόνια μετά το κίνημα των Νεοτούρκων. Η προξενική έκθεση του εθνικού μας κέντρου, της Αθήνας, χαρακτηρίζει τον Βασίλειο «σλάβο τε το γένος και το φρόνημα», επειδή γεννήθηκε σε σλαβόφωνη οικογένεια.

Στα αστικά προσφυγικά στρώματα της Σμύρνης, αλλά και των άλλων μικρασιατικών πόλεων διαμορφώνεται και ενδυναμώνεται η τάση που αναζητάει και εκφράζει τη σύνδεση με το εθνικό μας κέντρο, την Αθήνα. Στην περίπτωση αυτή έχουμε αποσαφηνισμένη εθνική ταυτότητα και εθνική συνείδηση.

Οι δύο εφημερίδες της Σμύρνης, η «Αμάλθεια», που ανέλαβε την ευθύνη της εκλογής του εθνοϊερομάρτυρα αγίου Χρυσοστόμου, και η «Ν. Σμύρνη» που αναζητώντας τον διάδοχο του Βασιλείου μέσα από τις δομές της εθναρχίας και του οθωμανισμού προτείνει τον μετέπειτα Δυρραχίου Ιάκωβο, εκφράζουν τις δύο τάσεις του αστικού πληθυσμού της Σμύρνης. Στην πρώτη της «Αμάλθειας», της αίγας που θήλασε τον Δία στο Ιδαίο Άντρο του Ψηλορείτη, έχουμε τον εθνικό προσανατολισμό και στη δεύτερη την επιμονή στον οθωμανισμό και τη συνείδηση του Γένους. Στις ποδοσφαιρικές ομάδες «Απόλλων» και «Πανιώνιος» εκφράζονται επίσης οι δυο παραπάνω κατευθύνσεις.

Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα ομιλούν κατά κανόνα για την «πατρίδα» με διαφορετική νοηματοδοσία και φόρτιση. Ο όρος «πατρίδα» μπορεί να σημαίνει και την εθνική επικράτεια. Πρωτίστως ή και παράλληλα, ακόμα και για τα αστικά προσφυγικά στρώματα η πατρίδα σηματοδοτεί τον τόπο της γέννησής τους και τον πλησιόχωρο προς αυτόν τόπο.

Για τον παππού μου, αν και εθελοντή του ελληνικού στρατού από το κίνημα της Θεσσαλονίκης το 1916 μέχρι και το κίνημα του 1922, πατρίδα εξακολουθούσε να παραμένει η χερσόνησος της Ερυθραίας –Τσεσμέ, με κέντρο πάντοτε τη γενέτειρά του, τα Αλάτσατα. Στη σταθερότητα αυτής της ταυτότητάς του συνέβαλε και η αγροτική του ενασχόληση.

Αλλά και ο λόγιος Νικόλαος Σταυρινίδης, επώνυμος μεταφραστής του τουρκικού αρχείου στο Ηράκλειο της Κρήτης, σπουδαγμένος στις περιώνυμες σχολές της Σμύρνης, με τον όρο «πατρίδα» έδινε προτεραιότητα στη γενέτειρά του, κάτι που γνωρίζω από προσωπική συναναστροφή: η πατρίδα σηματοδοτούσε το χωριό Σαϊπ με την Ερυθραία – Τσεσμέ, όπως δηλαδή και στον παππού μου.

Στο Σαϊπ ζούσαν χριστιανοί και μουσουλμάνοι. Εκεί ο Σταυρινίδης έμαθε μαζί με τους μουσουλμανόπαιδες τα τουρκικά. Σπούδασε στη Σμύρνη, στη σχολή Αρώνη, όπου έμαθε τα Γαλλικά, στη δε σχολή Μπάξτερ τα αγγλικά. Στις σχολές γινόταν διδασκαλία και της παλαιάς τουρκικής γραφής, και με την έφεση που είχε έμαθε τα παλαιοτουρκικά.

Επειδή μιλάμε για ταυτότητες και συνείδηση ας γνωρίζουμε ότι ο Σταυρινίδης «για να εγγραφεί στο Λύκειο Αρώνη ρωτήθηκε από το καθηγητή πως ονομάζεται. «Καψής» απάντησε ο νεαρός. «Α!, έκανε με αποδοκιμασία ο καθηγητής, «αυτό είναι τούρκικο, το όνομα του πατέρα σου ποιο είναι;». «Σταύρος» ήταν η απάντηση.

«Τότε το επώνυμό σου είναι Σταυρινίδης», απεφάνθη ο ελληνολάτρης καθηγητής»[8]. Αν σήμερα ηχούν όλα αυτά λίγο πομπώδη έναν αιώνα πριν, στις αρχές του 20ου, δεν ήταν. Το γεγονός συμβαίνει περί το 1913 στη Σμύρνη. Ο καθηγητής που του άλλαξε το επίθετο, πιθανότατα απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι εκφραστής της νεοελληνικής εθνικής ιδέας, η οποία έχει διασκελίσει το Αιγαίο και έχει εγκατασταθεί στη Σμύρνη πολύ πριν από τον Ελληνικό στρατό τον Μάιο του 1919.

Η Ελληνική συνείδηση και ταυτότητα, όπως και κάθε εθνική συνείδηση, προϋποθέτει το κέντρο της και τους εκφραστές της. Το Εθνικό Πανεπιστήμιο των Αθηνών αναλαμβάνει και διαδραματίζει ευστοχότατα αυτή την αποστολή, περί δε τα μέσα του 19ου αιώνα έχει ισχυρούς συμπαραστάτες τους συλλόγους με πρώτο τον Φιλολογικό Σύλλογο[9].

Στους τουρκόφωνους προσφυγικούς πληθυσμούς η θρησκευτική τους συνείδηση καθορίζει και προσδιορίζει καταλυτικά την ταυτότητά τους. Γνώρισα στον ελληνόφωνο προσφυγικό συνοικισμό Ατσαλένιου - Ν. Κλαζομενών, όπου γεννήθηκα και έζησα, την τουρκόφωνη κυρά Αξιώπη. Της αφιέρωσα[10] το δεύτερο τόμο του «Οικουμενικού Πατριαρχείου Νεώτερα Ιστορικά» με το εξής σχόλιο στον πρόλογο: «Η Αξιώπη, η ορθόδοξη τουρκόφωνη Ρωμιά της αφιέρωσης, μακαρίτισσα πλέον είναι η ανώνυμη Μικρασιάτισσα, που ζει στην εποχή αυτή το ιστορικό δράμα των δύο προηγούμενων αιώνων.

Οι εθνοκτονίες την ξερίζωσαν και αναγκάστηκε να ζήσει στον ελληνόφωνο προσφυγικό συνοικισμό Νέων Κλαζομενών Ατσαλένιου στο Ηράκλειο, μιλώντας τη γλώσσα της τη μητρική, σχεδόν μόνο με το γιό της»[11]. Πέρα όμως από την αναζήτηση και τον προσδιορισμό της συνείδησης και ταυτότητας στην κυρά Αξιώπη ή σε άλλους ορθόδοξους τουρκόφωνους ή δίγλωσσους, οι απόγονοί τους που συνέχισαν τη ζωή τους στην Ελλάδα εξέφρασαν την εθνική μας ταυτότητα και συνείδηση.

Η υποθετική εκδοχή όπου θα έμεναν και θα συνέχιζαν τη ζωή τους στην Καππαδοκία της Μ. Ασίας[12] μας προδιαθέτει για το μέλλον και την ταυτότητα που θα διαμορφωνόταν. Συνεπώς η ταυτότητα και συνείδηση διαμορφώνονται, ισχυροποιούνται ή εξασθενούν υπό την επίδραση συγκεκριμένων δεδομένων παραγόντων που όμως μεταβάλλονται, αλλάζουν μέσα στο χρόνο. Το ιστορικό γίγνεσθαι δεν είναι αμετάβλητο. Επηρεάζει κάποτε μάλιστα καταλυτικά την ταυτότητα και τη συνείδηση.

Η ταινία «Πολίτικη κουζίνα» βοηθάει τον προβληματισμό μας. Στην ίδια χρονική περίοδο άνθρωποι με την ίδια καταγωγή και γλώσσα την Ελληνική, εκφράζονται με διαφορετική ταυτότητα και συνείδηση, ανάλογη με τα μνημεία, τον πολιτισμό και το ιστορικό παρελθόν του. Στην ταινία ο Κωνσταντινοπολίτης που αναγκάζεται να ζήσει στην Αθήνα μετά τη βία των Σεπτεμβριανών του 1955 έχει την ίδια ταυτότητα και συνείδηση με τον εκ Πελοπονήσου ή Στερεάς Ελλάδας Αθηναίο;

Η προσέγγιση της ταυτότητας και συνείδησης του Ποντιακού Ελληνισμού έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο Πόντος είχε πλούσιο και δημιουργικότατο ιστορικό παρελθόν. Το Βασίλειο του Πόντου με διάρκεια ζωής περί τους τρεις τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες. Την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από το 1204 με τους Μεγαλοκομνηνούς έως το 1461 που υποκύπτουν στους Οθωμανούς. Με λογίους, όπως τον Γεώργιο Τραπεζούντιο ή τον Γεώργιο Αμοιρούτζη. Με λαμπρά εκκλησιαστικά καθιδρύματα, όπως την Παναγία του Σουμελά, τον άγιο Γεώργιο τον Περιστερεώτα.

Με το περίλαμπρο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, όπου δίδαξε ο Πόντιος Σεβαστός Κυμινίτης στον 17ο αιώνα, ενώ η σχολή σταμάτησε τη λειτουργία της με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αυτή την ταυτότητα, τη συνείδηση και την ιστορική μνήμη των Ποντίων πόσο τη γνωρίζουν οι σημερινοί Πόντιοι ή πόσο τη γνώρισαν οι Πόντιοι της πρώτης ή δεύτερης γενιάς; Διδάσκεται στα ελληνικά μας σχολεία η ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού;

Η προσπάθεια για την Ποντιακή ή Ποντοαρμενική Δημοκρατία, αν είχε άλλη πορεία, τότε στα σχολεία της Τραπεζούντας, της Σινώπης και στις άλλες πόλεις του Πόντου η διδακτέα ύλη τους στο μάθημα της ιστορίας θα ταυτιζόταν με αυτή του Ελληνικού κράτους;

Θα εφησύχαζε στα ράφια των βιβλιοθηκών μια τόση λαμπρή ιστορική πορεία, στην οποία προέχουσα θέση κατέχει ο πλούτος και το μεγαλείο της ποντιακής διαλέκτου, που έμεινε πλέον μια νεκρή γλώσσα, όπως και η κρητική διάλεκτος. Εν μέσω άλλων ιστορικών εξελίξεων η ποντιακή διάλεκτος δεν θα ήταν, όπως και με το συνάδελφο στη Θεολογική Σχολή καθηγητή Ηρακλή Ρεράκη συζητήσαμε, η καθομιλουμένη και γραπτή γλώσσα του Ποντιακού Ελλήνισμού, μια ζωντανή δηλαδή γλώσσα; Συμφώνησε βέβαια ο συνάδελφος κ. Ρεράκης ότι η παγκοσμιοποίηση και η πολυπολιτισμικότητα δεν ευθύνονται γι΄ αυτή την εξέλιξη.

Δεν θα ονοματίσω, αλλά είναι ζητούμενο μια τέτοιου μεγέθους ιστορικότητα για ευρωπαϊκά ή βαλκανικά κράτη. Ένα ιστορικό παρελθόν με πολιτιστικό μέγεθος όπως αυτό του Ποντιακού Ελληνισμού, θα είχε αναδειχθεί, θα είχε καταστεί διδακτέα ύλη σε σχολεία. Τα πρόσωπα, η γλώσσα, τα μνημεία, τα εκκλησιαστικά καθιδρύματα θα αποτελούσαν εθνικά σύμβολα και σημεία εθνικής αναφοράς, για την ιστορία του χθες και του απώτερου παρελθόντος του εθνοκρατικού συνόλου που θα εδραζόταν σε μια τόσο εύσχημη ιστορία, όπως αυτή του Ποντιακού Ελληνισμού, την οποία ιστορικές συγκυρίες την τοποθέτησαν στις βιβλιοθήκες, για να τις μελετούν κυρίως οι ειδικοί.

Εμείς οι Έλληνες με το πλουσιότατο ιστορικό παρελθόν έχουμε τη δυνατότητα επιλογής στη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας. Ακόμα και η δημιουργία ενός σχολείου ιστορίας, κατά το προηγούμενο του μουσικού σχολείου, δεν θα αναιρούσε το δίλημμα, τι να διδάξουμε στα παιδιά μας από την ιστορικότητά μας.

Το ερώτημα τι να διδάξεις, τι να γράψεις και τι να παρακάμψεις θα ήταν και στο ιστορικό σχολείο μείζον και υπαρκτό. Τα Τίρανα, η Σόφια και πολύ περισσότερο τα Σκόπια έχουν όμως παρόμοια διλήμματα ιστορικών επιλογών; Στην τελευταία χώρα ο μύθος είναι ανυπερθέτως κυρίαρχος στη διαμόρφωση της ταυτότητας και της συνείδησής τους. Ενθυμούμαι τον φοιτητή, όταν με παράπονο μου είπε, «Σεβασμιώτατε, εμένα στο σχολεία μου με έμαθαν ότι είμαι απόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τώρα τι να κάνω; Ελάτε στη θέση μου».

Η ταυτότητα και συνείδηση των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1922 στους αγροτικούς πληθυσμούς σηματοδοτείται πρωτίστως από την εκκλησιαστική τους πίστη. Από τη θρησκευτική τους συνείδηση, η οποία εξαγριωνόταν διαμαρτυρόμενη, ή με αγανάκτηση σιωπούσε, όταν φθάνοντας στην Ελλάδα άκουγαν ενίοτε να υβρίζονται τα θεία. Στους αστικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας, προσφύγων και αυτών στη συνέχεια, έχουμε την έκφραση της εθνικής συνείδησης πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι οθωμανιστές της εθναρχίας, του «Πανιωνίου» ή της «Ν. Σμύρνης», αστικοί και αυτοί πληθυσμοί, εγκαθιστάμενοι στην Ελλάδα αποδέχονται και συστοιχίζονται με την εθνική πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Μανουήλ Γεδεών, Φαναριώτη στη συνείδηση και την καταγωγή, Μεγάλου Χαρτοφύλακα και άρχοντος χρονογράφου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έμπιστου του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄. Είκοσι έξι χρονών το 1876, ο Γεδεών θα γράψει στο βιβλίο επισκεπτών της Σκήτης του Αγίου Ανδρέα, στο Σεράϊ: «Εις Κύριος-μία πίστη-εν Βάπτισμα, εν ω ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, δούλος ή ελεύθερος, ουδέ Σλαύος ή Ελλήν». Το 1921 θα εγκατασταθεί στην Αθήνα, το 1926 θα γίνει μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.