Του Μητροπολίτη Σπάρτης κ. Ευσταθίου

---

Ζούμε στην επίγεια κοσμική κοινωνία του Μαμωνά.

Ο άρχοντας αυτής, ο διάβολος, προσπαθεί ν’ απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό και από τα Επουράνια αγαθά με πολλούς τρόπους.

Τον παρασύρει με πρόσκαιρα, φθαρτά και υλικά αγαθά από τα οποία μπορεί  ν’ αντλεί δόξα και ηδονή, όμως παράλληλα δεσμεύεται από επιθυμίες, ανάγκες, πάθη, φοβίες, άγχος και αποδεσμεύεται από οτιδήποτε πνευματικό και σωτήριο.

Αφού ο υποταγμένος στην ύλη άνθρωπος χορτάσει με ψεύτικα δολώματα, εφήμερες χαρές και απολαύσεις, αποδυναμώνεται ψυχικά και δεν μπορεί ν’ αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής, οι οποίες ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα κατακλύζουν την καθημερινότητά του.

Έτσι, αντικρίζει παντού αναποδιές και μαυρίλα, η πίστη του εξασθενεί, η κρίση του θολώνει, δειλιάζει, απογοητεύεται, ο υπερτροφικός εγωισμός του πληγώνεται, με αποτέλεσμα  την αυτοκτονία.

 Σύμφωνα με τον άγιο Νεκτάριο Πενταπόλεως τρεις είναι οι κατηγορίες των απεγνωσμένων που αυτοκτονούν: α) οι άθεοι, β) οι ολιγόπιστοι και γ) οι συναισθηματικά ασταθείς και αδύναμοι.

Αυτούς κατεξοχήν τους ανθρώπους ο αρχέκακος διάβολος πολεμά με το ισχυρότερο όπλο του, την απελπισία.

Τους ψιθυρίζει στο αυτί σε καιρό θλίψεως, όπως στις μέρες μας, ότι όλα τελείωσαν και δεν υπάρχει λύση για το πρόβλημά τους. Έτσι, τους οδηγεί στην αφαίρεση της ίδιας τους της ζωής.

Με τον τρόπο αυτόν, όμως, ο αυτόχειρας  θέτει τον εαυτό του εκτός ζωής όχι μόνο της παρούσης αλλά και της αιωνίου.

Οι ιεροί κανόνες είναι σαφείς. Η αυτοκτονία είναι φόνος χωρίς δυνατότητα μετάνοιας και σωτηρίας, άρα θανάσιμο αμάρτημα.

Αποτελεί βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος, η οποία δε συγχωρείται, χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό και τον κολάζει αιώνια.

Μάλιστα, η Εκκλησία μας ως έσχατο μέσο εξευμενίσεως του Θεού και προστασίας των υπόλοιπων μελών της ορίζει ότι όποιος αυτοκτονεί δεν πρέπει να κηδεύεται, παρά μόνο μετά από ιατρική επιβεβαίωση ότι δεν είχε τα λογικά του.

Ας μη λησμονούμε, επομένως, αδελφοί μου, ότι η ζωή μας είναι κοιλάδα του κλαυθμώνος, αλλά και δώρο θεόσδοτο και πολύτιμο.

Ο Κύριος λέγει «στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός η απάγουσα εις την ζωήν» (Μτθ.7,14),  όχι γιατί είναι τιμωρός, αλλά διότι εμείς είμαστε αδύναμοι και αμαρτωλοί.  Γι’ αυτό μας παρηγορεί, λέγοντας: «Μακάριοι οι κλαίοντες νυν, ότι γελάσετε»(Λουκ. 6,21). 

Οι προσωρινές δυσκολίες, μ’ άλλα λόγια, που θ’ αντιμετωπίσει ο άνθρωπος στη ζωή του συμβαίνουν με παραχώρηση του Μεγάλου Ευεργέτη μας, για να καθαρισθεί ο ρύπος της ψυχής  του από τις αμαρτίες του, όπως ο χρυσός καίγεται σε πύρινο καμίνι για να αποδείξει τη γνησιότητα και την αξία του. 

Έτσι, έχοντας αποδείξει  τη γνησιότητα της πίστης και της αγάπης  προς τον Θεό, θα λάβει την αιώνια ζωή.

Και αν όλα πηγαίνουν ανάποδα, ας μη δειλιάζουμε, γιατί έχουμε ψυχή αθάνατη. Και αν όλα χαθούν, κάτι που είναι βέβαιο, διότι τα πάντα, ευχάριστα και δυσάρεστα έχουν ημερομηνία λήξης, ας  μην απελπιζόμαστε και ας φυλάξουμε την ψυχή μας σαν κόρη οφθαλμού.

Η τωρινή δυσκολία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία αμελητέα σταγόνα σ’ έναν απέραντο ωκεανό μακαριότητας που έχει ετοιμάσει ο Πανάγαθος Θεός για μία αιωνιότητα, αφού όλα μαζί, τα δίκαια και τα άδικα, τα εύκολα και τα  δύσκολα, τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα που συναντάμε σε κάθε βήμα μας ενεργούν μυστικά μέσα στο σωτήριο σχέδιό Του για τον καθένα μας.

Οι Πατέρες, εξάλλου, διδάσκουν, ότι τον καλό καπετάνιο τον κάνει η φουρτούνα, τον γενναίο στρατηγό ο πόλεμος και τον καλό χριστιανό και τον άγιο τον κάνει η δοκιμασία.

Μόνο με προσευχή, μετάνοια, εξομολόγηση και τακτικό εκκλησιασμό και πάντα αναφωνώντας, όπως ο δίκαιος Ιώβ, «είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον»  και, όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν», αυτό που βλέπει κανείς στο παρόν ως ανυπέρβλητο εμπόδιο μπορεί να γίνει το εισιτήριο της σωτηρίας του στο μέλλον.

Του Μητροπολίτη Γουμενίσσης κ. Δημητρίου

Στα 2012-13 της αρξάμενης σχολικής χρονιάς, έχουμε πλουραλισμό μέσων και λόγων, αλλά πάσχουμε από μινιμαλισμό πράξης και ψυχής.

Διαθέτουμε πλήθος εντύπων κάθε μορφής (book και facebook), κι όμως παραφτωχύναμε από ανθρώπινα πρότυπα με αρτιότητα.

Ηλεκτρονική εποχή, με ανθρωπιστική αποχή. Ατομισμός και υποκοινωνία, αν μη αντικοινωνία, με σύμβολα την αντιπαλότητα και την ατομικότητα.

Παλεύει ο λαός μας να φτιάξει ανθρωπινότητα και ανθρωπότητα με νέες συλλογικές πολιτιστικές ή κοινωφελείς προσπάθειες.

Διότι τα μεγαλύτερα σύνολα (κράτη και ενώσεις κρατών) πάσχουν από την αρρώστια της αλληλοϋπονόμευσης, μια πολύ παλιά αρρώστια, από την εποχή των πρωτοπλάστων, σε ανυπόφορη και πάλι έξαρση.

Αλλά κατά βάθος ο λαός μας δεν διορθώνει τον μετανεωτερικό ατομισμό του. Σαν μέλη συλλόγων φαινόμαστε διαθέσιμοι να εκφρασθούμε και να δημιουργήσουμε συλλογικά και ομαδικά, κατά βάθος όμως διεκδικούμε τα δικά μας ο καθένας.

Η συλλογικότητα και η ομαδικότητα δεν είναι η αφετηρία, το μέσο και το τέρμα των προσπαθειών· είναι απλώς ένας μοχλός πίεσης στα κέντρα αποφάσεων, στις κυβερνήσεις (τις εσωτερικές και τις… εξωτερικές).

Αυτό μαθαίνουμε καθημερινά στην πρακτική του 21ου αιώνα, αυτό συζητάμε ο καθένας με τη συνείδησή του σαν τρόπο επιβίωσης, απομονωμένοι από το “εμείς” της αυτοθυσίας και της αληθινής κοινωνίας.

Και οι επιφανείς και οι αφανείς. Το διαπιστώνει κανείς στους στόχους της παιδείας, της αγωγής, της μόρφωσης, μέσα από τα εγχειρίδια των ειδημόνων, που ωστόσο αποδεικνύονται αμνήμονες περί την ευεργέτιδα ιστορία του τόπου μας.

Μιαν ιστορία με παγκόσμια αναγνώριση φιλοσοφικής, επιστημονικής, λογοτεχνικής κ.π.ά. συμβολής στην πανανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια. Και μάλιστα, αν θέλαμε να σεβαστούμε τη σταυρωμένη κι αναστημένη Ρωμηοσύνη, που την τραγουδούν ως κι οι πιο πρόσφατοι αξιόλογοι λογοτέχνες μας, τότε δεν θα λησμονούσαμε τον πιο σπουδαίο μοχλό ζωντάνιας και ανάπτυξης που διαθέτουμε: τις αποστολικές ρίζες μας και τις ισαποστολικές ή ιεραποστολικές δράσεις μας ανά την οικουμένη με όντως σοφούς διδασκάλους.

Κι όμως, όλα αυτά τα παραμερίζουμε από υποδομές μόρφωσης και διακοινωνίας.

Μόνον οι Πατριάρχες της Ρωμηοσύνης διατόρως και οι Ακαδημαϊκοί μας επιστημόνως και οι ερευνητές μας διερευνητικά εκπροσωπούν στην παγκόσμια κοινότητα τον Ελληνισμό που δάνεισε και δανείζει στην οικουμένη τη διανόηση και κυρίως την εκκλησιαστική ομολογία, δίχως μνημόνια από τους συνανθρώπους.

Οι υπόλοιποι, του εσωτερικού σχεδιασμού και της εκπαιδευτικής στοχοθεσίας, ζαλισμένοι από το πολιτικό-οικονομικό έλλειμμα, διαχειρίζονται πρακτικιστικά τις έξωθεν εισαγωγές αναφομοίωτες, με δουλοπρεπείς περικοπές σε διαιώνιες κληρονομιές.

Αντί η Παιδεία να έχει στόχους, στόχους δυναμικής αναμέτρησης με την αλαζονική μετανεωτερική και ηλεκτρονική ιδιοτέλεια κρατών, συνόλων και ατόμων, κατάντησε υπηρεσία μεταποίησης των εισαγομένων (ως προς τα περιεχόμενα) και υπηρεσία κρατικών κοινωνιολογικών μελετών (ως προς τα αποτελέσματα).

Δεν διδάσκεται ούτε από την αποτυχία των διεθνών μηχανισμών, την αποτυχία τους να σεβασθούν και να στηρίξουν ανανεωτικά την οικονομία και την πολιτική πρακτική των μικροτέρων μελών! Ενώσεις απο-ενώσεων!

Η οικονομική, η ηθική, η πολιτική, η διεθνής κρίση περιέκοψε βασικά δικαιώματα (τάχα διεθνώς αναγνωρισμένα), και το πιο σπουδαίο δικαίωμα ήταν η επιβίωση σε έναν κόσμο ανθρωπιάς και σε ένα γεωφυσικό περιβάλλον βιώσιμο.

Αυτά τα δύο τα συνθλίβει δίχως έλεος η πολιτικο-οικονομική ελίτ της γης μας.

Δεν χόρτασε από τον πόνο και την δυστυχία χωρών και χωρών. Γυρεύει να αφαιμάξει ακόμη πιο πολύ την αναιμική πανανθρωπότητα και να της στερήσει πόρους ζωής.

Αποδεικνύεται για μιά ακόμη φορά, “πάλιν και πολλάκις” ανελέητη και ανοικτίρμων, έστω και αν περιφέρει αλαζονικά το απατηλό επίχρισμα της ανθρωπιάς στα θύματά της.

***

Σε ανύποπτο χρόνο, το 1994, στη Μητρόπολη Αθηνών ως συνοδικός ομιλητής, είχα τονίσει μερικές οδυνηρές επισημάνσεις, έγκυρες όμως, αφού πέρασαν μέσα από τη δοκιμασία της ορθοδοξίας διά πυρός και σιδήρου των αδελφών μας της δυτικής χριστιανοσύνης.

Συγκεκριμένα είχα πεί: «Δείτε τον δυτικοευρωπαίο άνθρωπο, είτε τον μόνιμο είτε τον μετανάστη πέραν του Ατλαντικού.

Δείτε τον χωρίς την στιλπνότητα του προηγμένου πολιτισμού του, του πολιτιστικού προσωπείου του. Η ιστορία του είναι η “ιστορία της αυτοπραγμάτωσης του ανθρώπου” (ομ. Καθηγ. Ιω. Κορναράκης).

»Και εν ονόματι της οικονομικής και τεχνολογικής του ισχύος, θέλει να συμπεριφέρεται ως αγέρωχος επικυρίαρχος και αυτόνομος ρυθμιστής των πραγμάτων του κόσμου. Διακατέχεται από το αρχετυπικό σύμπλεγμα του φεουδάρχη και του αποικιοκράτη, με την αυταρέσκεια είτε του ατομικού είτε του συλλογικού ατομικιστικού αλαθήτου.

Είναι ένα σώμα που λειτουργεί με μόνη την υπερτροφική λογική του, με κριτήριο το: “πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος”, “ο Ευρωπαίος υπεράνθρωπος ή αυτοθεός (όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς)”.

»Αντιπαραβάλλοντας με αυτήν την οθνεία αντίληψη ζωής τα βιώματα των γαλουχημένων με την ορθόδοξη παράδοση, επιχειρώ μια διαγνωστική ανατομία του εκατέρωθεν ήθους Ανατολής καί Δύσεως, που αποτελεί τό πλαίσιο και την δυναμική των δύο πολιτισμών. Όσον αφορά την διαμετρική διάσταση ζωής, βιοθεωρίας και κοσμοθεωρίας, έχω να υπογραμμίσω την ειδοποιό διαφορά μεταξύ των δύο νοοτροποιών».

»Δείτε και τον άνθρωπο τον αναθρεμμένο με το θεανθρώπινο ήθος και φρόνημα της καθ᾽ ημάς Ανατολής. Ακόμη και με τις κηλίδες των ομολογημένων αμαρτημάτων και λαθών του, είναι “ένας αριστοκράτης του πνεύματος” (Μητροπ. Ναυπάκτου Ιερόθεος).

Αυτό δεν σημαίνει πως είναι ιδεαλιστής· διότι δεν του χρειάζεται, σαν τον δυτικοευρωπαίο, να εξωραΐσει την ορθολογική απανθρωπιά του.

Ούτε ανθρωπιστής· διότι απλούστατα έχει ανθρωπιά (ομ. Καθηγ. π. Γεώργιος Μεταλληνός).

Ούτε τυραννικός προς τους άλλους· διότι ως ετερόνομος με τη Χριστοκεντρική του εξάρτηση και με την Τελωνική αυτοσυνειδησία της μετανοίας, δεν διακατέχεται από την εσωτερική ανασφάλεια, τις ισχυρές απωθήσεις, την απολυτότητα της ακρωτηριασμένης αυτοσυνειδησίας του ουμανιστή δυτικού ανθρώπου (ομ. Καθηγ. Ιω. Κορναράκη).

Ο Ορθόδοξος δεν είναι ποτέ κατακτητής, ποτέ αποικιοκράτης, ποτέ ιμπεριαλιστής, ποτέ σοβινιστής, ιδίως στον θρησκευτικό τομέα.

Διότι ζει και εκφράζει την καθολικότητα της εν Χριστώ σωτηρίας, που δεν επιβάλλεται διά της βίας, αλλά μετέχεται διά της ελευθερίας και της αγάπης».

***

Με μια τέτοια δική μας εξάρτυση-εξοπλισμό, έστω κι αν απέναντί μας οι λίγοι “δυνατοί της γης” ενεργούν σαν μέσα από απρόσωπα συστήματα, το ξέρουμε πως η φιλοσοφία τους είναι επιθανάτια και η νεοπλουτίστικη αλαζονεία τους προθεσμιακή.

Βλέπουμε (με πρόσφατα παραδείγματα αμοιβαίας εκατέρωθεν έντασης βίας) πόσο ανοχύρωτα τελικά απέναντι στη βιαιότητα και τον απανθρωπισμό αποδεικνύονται τα ανθρωπογενή συστήματα και όσοι τα υποδύονται ως δικαίωση του πολιτισμού τους.

Δεν τους μισούμε. Αποκλαίουμε την απανθρωπιά, που με όρους και συμφωνίες μοιάζει να γίνει παγκόσμια τυραννία.

Όμως, τέτοιες πρακτικές ούτε ζωή έχουν ούτε ζωή μπορούν να δώσουν. Αλλά ούτε και να μας αφαιρέσουν τη ζωή.

Η ζωή είναι στα χέρια της Ζωής μας. Αυτό μας το δίδαξαν 2.000 χρόνια οι αυτόπτες και αυτήκοοι δάσκαλοι της πραγματικής ανθρωπιάς, της εκκλησιαστικότητας, δηλαδή της αισθητής σχέσης με το Θεό των καρδιών μας.

Μακάρι η Παιδεία μας να “μορφώνει” ανθρώπους με την ωριμότητα “του πληρώματος του Χριστού”.

Για να μπορούν να αξιοποιούν τον κόσμο ως εργαλείο προσέγγισης και κοινωνίας με το Θεό, την ατέλειωτη τελειότητα, την απειροσύνη του Πνευματικού πλουτισμού, τον άκτιστο λόγο-λογικότητα-σκοπό όλης της κτιστής δημιουργίας.

Δίχως θεολογική προϋπόθεση η ανθρωπινότητά μας και μαζί της η ανθρωπότητά μας θα αυτοδιαβρώνεται.

Δόξα τω Θεώ, αν μέσα από την κρίση ανανήψουμε και αρχίσουμε να παραδειγματιζόμεθα από τις αποτυχίες μας.

Μακάρι κάθε λογής Παιδεία να ξαναβρεί το νόημά της, τη λογικότητά της, το σκοπό της με μιαν κίνηση κόσμου-ανθρώπου προς το Θεό, όπως θα μας συμβούλευε συν τοις άλλοις και ο περισπούδαστος φιλόσοφος και θεολόγος του 6ου αιώνα όσιος Μάξιμος ο Ομολογητής.

Το εύχομαι ολόψυχα

Ο Μητροπολίτης

†Ο Γουμενίσσης, Γεφύρας, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

Γράφει ο μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης

Αυτές τελικά την έβλαψαν ή την ωφέλησαν; Η χριστιανική θρησκεία είναι σύστημα ιδεών, αρχών και θεσμών.

Η εκκλησία είναι θεοΐδρυτη, βασισμένη στο αίμα του Χριστού και των μαρτύρων.

Συνήθως μιλώντας για χριστιανική θρησκεία απομακρυνόμεθα από την ουσία της εκκλησίας.

Η ορθόδοξη εκκλησία δεν είναι έννοια, θεωρία, ιδεολογία και ηθικός στοχασμός.

Εκκλησία είναι η ζωή του Χριστού η αληθινή.

Η εκκλησία μας ανακαινίζει, μεταμορφώνει, εμπνέει και αγιάζει τον άνθρωπο.

Ο χριστιανισμός εξέπεσε σε σοβαρές αιρέσεις.

Ο χριστιανισμός παρασύρθηκε από την υπερδραστηριότητα και κατάντησε ως παράρτημα του υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας.

Σήμερα καταξιώνεται μόνο για το πλούσιο φιλανθρωπικό του έργο, το οποίο κι αυτό ορισμένοι κατακρίνουν, για να μη βοηθούνται οι φτωχοί και να εξεγερθούν...

Ο χριστιανισμός έμεινε μέγεθος γνώσεων, θεωριών, συστημάτων και αρχών.

Η εκκλησία δεν ασχολείται όμως με αφηρημένες γενικότητες, ασάφειες και διανοητισμούς, αλλά με την ιερότητα και μοναδικότητα του ανεπανάληπτου ανθρωπίνου προσώπου.

Η εκκλησία μας είναι αλληλοπεριχώρηση προσώπων, αλληλοσεβασμός ανθρώπων, κοινωνία αδελφών.

Η εκκλησία μιλά πάντοτε για πρόσωπα και όχι για άτομα. Ενδιαφέρει περισσότερο το ήθος και η πνευματικότητα.

Η ατομικότητα κυρίως ασχολείται με έννοιες της βιολογικότητας και της οικονομίας.

Όπως λέγει ο μακαριστός μητροπολίτης Κοζάνης Διονύσιος: «Πρόσωπον είναι ο Θεός, πρόσωπον είναι και ο άνθρωπος, διά τούτο και η μεταξύ κοινωνία είναι προσωπική».

Η ακριβής αλήθεια της εκκλησίας δεν μπορεί να δικαιωθεί με λογικά και θεωρητικά επιχειρήματα, αλλά πραγματοποιείται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Εκκλησία σημαίνει ζωντανή και ουσιαστική σχέση και κοινωνία προσώπων.

Η εκκλησία χτυπιέται γιατί αντιστέκεται στην ισοπέδωση. Αυτό δεν μας κάνει τόσο εντύπωση, γιατί συμβαίνει από αιώνων.

Ο Χριστός μακάρισε τους χτυπημένους και κυνηγημένους. Η μαρτυρία της ορθόδοξης εκκλησίας μας είναι γεγονός πως ολοκληρώνεται στη δίωξη, την κατηγορία, τον διωγμό και το μαρτύριο.

Μη θέλουμε μια εκκλησία επαναπαυόμενη στις δάφνες του ένδοξου παρελθόντος και κοιμώμενη μακάρια.

Μη δίνουμε αφορμές. Μη χαϊδεύουμε αυτιά. Μη δικαιολογούμε τους ασεβείς, τους υβριστές, τους διώκτες και τους εκκλησιομάχους.

Η δίωξη βέβαια δεν βλάπτει την εκκλησία, αλλά την ωφελεί και την οδηγεί σε ορθοστασία και εγρήγορση.

Οι διώκτες είναι αξιολύπητοι και αξιοθρήνητοι. Η εκκλησία θα πρέπει να προβληματίζεται σοβαρά όταν είναι ανυπόμονη στους διάφορους διωγμούς.

Την ώρα των διωγμών να είναι θερμά προσευχόμενη, αγόγγυστη και γαλήνια.

Οι συνεχείς ανταπαντήσεις, τα κρατούμενα, οι αντεγκλήσεις, δεν ανήκουν στο ήθος της εκκλησίας.

Με τον τρόπο αυτό με την ουράνια εκκλησία κάνουμε κοσμική θρησκεία.

Ανίερες επιθέσεις αθέων δεν απαντώνται με κοσμικά επιχειρήματα, αλλά με τη μαρτυρία του Χριστού, που σιωπούσε, υπόμενε, σταυρωνόταν.

Η εκκλησία είναι μαθημένη στους διωγμούς και δεν τους φοβάται.

Η απολογητική γεννήθηκε στην επηρμένη και αγέρωχη Δύση, όπου η εκκλησία εξέπεσε σε θρησκεία.

Η εκκλησία δεν είναι από τον κόσμο αυτό, γι’ αυτό τη μισεί ο κόσμος.

του Μητροπολίτου Καισαριανής, Βύρωνος καί Υμηττού Δανιήλ

Προέδρου της Ειδικής Συνοδικής Ἐπιτροπής Λειτουργικής Αναγεννήσεως

 

1ον.

Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐκτός τῶν ἄλλων ἁρμοδιοτήτων της, κατά τόν καταστατικό Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (Ν. 590/1977 Φ.Ε.Κ. τ.Α΄ 146), «Μεριμνᾶ διά τήν ἐκκλησιαστικήν τάξιν καί εὐπρέπειαν ὡς καί διά πᾶν εἰς τήν θείαν Λειτουργίαν ἀφορῶν θέμα» (ἄρθρο 4§γ΄).

Α΄

Σέ ἐφαρμογή αὐτῆς τῆς προβλέψεως μεταξύ τῶν Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν συνεστήθη μέ διάταξη τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή ἐπί τῆς θείας Λατρείας καί τοῦ Ποιμαντικοῦ Ἔργου (ἄρθρο 10§δ΄ τοῦ Ν. 590/1977 Φ.Ε.Κ. τ.Α΄ 146), τῆς ὁποίας ἁρμοδιότητα εἶναι κατά τό ἄρθρο 16 τοῦ Κανονισμοῦ 160/2004 «Περί λειτουργίας τῶν Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν» Φ.Ε.Κ. τ.Α΄100/20.5.2004):

        «α. Ἡ μελέτη τοῦ Τυπικοῦ τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ, διά τῆς οἰκείας Ὑποεπιτροπῆς, ἐποπτεία συντάξεως καί ἐκδόσεως τῶν Διπτύχων ἑκάστου ἔτους.

        β. Ἡ σύνταξις πλήρους καί σαφοῦς «λειτουργικοῦ κώδικος», ἀναγκαίου διά τήν εὐταξίαν ἐν τῇ Θείᾳ Λειτουργίᾳ καί τοῖς λοιποῖς Ἱεροῖς Μυστηρίοις καί Τελεταῖς, ὡς καί διά τήν καθιέρωσιν ἑνιαίας λειτουργικῆς πράξεως καθ’ ἅπασαν τήν Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος.

        γ. Ἡ ἐποπτεία καί φροντίς διά τήν συμπλήρωσιν τῶν ἐν τοῖς λειτουργικοῖς βιβλίοις ὑπαρχουσῶν ἐλλείψεων εἰς βασικάς Ἱεράς Ἀκολουθίας, ὡς καί διά τήν καταλογογράφησιν καί τήν ἔκδοσιν ἐνημερωτικῶν πινάκων τῶν ἐκδοθεισῶν ἤ καί ἀνεκδότων Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν.

        δ. Ἡ τεκμηριωμένη, σαφής καί πλήρης καταγραφή τῆς δεοντολογίας, τῶν σκοπῶν, τῶν τρόπων, τῶν εἰδικῶν προβλημάτων ἤ δυσχερειῶν καί τῶν προτεραιοτήτων τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου ἔναντι γενικῶς τῶν κοινωνικῶν «ὁμάδων».

        ε. Ἡ πρότασις περί διοργανώσεως πανελληνίων καί τοπικῶν Συνεδρίων στελεχῶν τοῦ ποιμαντικοῦ ἔργου κατά τομεῖς δραστηριότητος, ὡς καί ἡ ποιμαντική φροντίς καταρτίσεως τῶν πρεσβυτερῶν καί τῶν ὑποψηφίων πρεσβυτερῶν, ὡς ἀμέσων συνεργατῶν καί πολυτίμων βοηθῶν τῶν Ἐφημερίων.

        στ. Ἡ συνεργασία μετά Σ.Ε. ὁμοειδῶν σκοπῶν ἐν τῇ ἀντιμετωπίσει συναφῶν προβλημάτων»

        Μέ ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας συνεστήθη ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως μέ τήν ἑξῆς ἁρμοδιότητα κατά τό ἄρθρο 4 τοῦ Κανονισμοῦ 139/1999 «Περί συστάσεως, ὀργανώσεως καί λειτουργίας τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως» (Φ.Ε.Κ. τ.Α΄ 236/8.11.1999).

        Ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή :

        «α. Προσδιορίζει καί μελετᾶ συγκεκριμένα προβλήματα τῆς λειτουργικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας σήμερον καί γνωματεύει ἐπ’ αὐτῶν, ὥστε νά ἔχῃ ἡ Ἱερά Σύνοδος ὑπεύθυνον καί τεκμηριωμένην ἐνημέρωσιν κατά τήν λήψιν τῶν ἐνδεικνυομένων ἀποφάσεων.

        β. Μέ ἔγκρισιν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί ἐν συνεργασίᾳ μέ τάς λοιπάς Συνοδικάς Ἐπιτροπάς, τάς Ἱεράς Μητροπόλεις, τάς Ἱεράς Μονάς καί πάντα ἄλλον φορέα, διοργανώνει διαφόρους ἐκδηλώσεις, ὅπως : Συνέδρια, Ἡμερίδας, Σεμινάρια κ.λπ. ἤ προβαίνει εἰς θεολογικάς ἐκδόσεις, ἐκλαϊκευτικά δημοσιεύματα, παραγωγή ὀπτικοακουστικῶν μέσων, ραδιοτηλεοπτικῶν ἐκπομπῶν, ἀξιοποίησιν τῶν δυνατοτήτων τοῦ διαδικτύου (Internet) κ.λπ, τόσον διά τήν ἐκπαίδευσιν καί ἐπιμόρφωσιν τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου ἐπί λειτουργικῶν θεμάτων, ὅσον καί διά τήν καλλιέργειαν τῆς λειτουργικῆς ἀγωγῆς τῶν πιστῶν.

        γ. Μέ ἔγκρισιν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί ἐν συνεργασίᾳ ἰδιαιτέρως μέ τάς Ὀρθοδόξους Θεολογικάς Σχολάς, προγραμματίζει ἐπιστημονικάς ἐρεύνας, προτείνει τήν χορήγησιν ὑποτροφιῶν λειτουργικῶν σπουδῶν ἐν Ἑλλάδι καί ἐν τῷ Ἐξωτερικῷ, ἀποστέλλει ἐκπροσώπους αὐτῆς εἰς λειτουργικά καί ἄλλα παρεμφερῆ συνέδρια καί γενικῶς ἀναλαμβάνει πᾶσαν πρωτοβουλίαν, ἥτις θά συντελέσῃ εἰς τήν ἀνάπτυξιν τοῦ ἐνδιαφέροντος διά τήν σπουδήν τῆς λειτουριγκῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν καί τήν ἀνάδειξιν καί προβολήν τοῦ γνησίου ὀρθοδόξου λειτουργικοῦ ἤθους».  

Β΄.

        Πέραν τούτων ἕνεκα τῆς σπουδαιότητος τοῦ θέματος τῶν λειτουργικῶν τεχνῶν ἔχουν συσταθεῖ ἀπό τήν Ἱεράν Σύνοδον καί οἱ ἑξῆς Ἐπιτροπές:

        1) Ἡ Συνοδική Ἐπιτροπή Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης καί Μουσικῆς, στήν ὁποία ἀνήκουν οἱ ἑξῆς ἁρμοδιότητες, κατά τό ἄρθρο 14 τοῦ Κανονισμοῦ 160/2004 «Περί λειτουργίας τῶν Συνοδικῶν Ἐπιτροπῶν» (Φ.Ε.Κ. τ.Α΄100/20.5.2004) :

        «α. Ἡ παρακολούθησις τῶν λειτουργικῶν τεχνῶν καί ἡ προαγωγή αὐτῶν διά παντός προσφόρου μέσου.

        β. Ἡ ἄγρυπνος μέριμνα καί διαφύλαξις τοῦ λειτουργικοῦ ἤθους καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως ἐπί τῶν λειτουργικῶν τεχνῶν καί ἡ ὑπεύθυνος γνωμοδοτική ἐπισήμανσις τῶν περεισφρεομένων καινοτομιῶν πρός ἀποφυγήν ἤ διόρθωσιν τούτων, δι’ ἐνδελεχοῦς μελέτης, συντάξεως ὑπομνημάτων πρός τήν Δ.Ι.Σ., ἐκδόσεως ἐνημερωτικῶν ἐντύπων καί διοργανώσεως Συνεδρίων.

        γ. Ἡ καταγραφή τῶν ὑφισταμένων, παρά τῇ Ἱερᾷ Ἀρχιεπισκοπῇ καί ταῖς Ἱεραῖς Μητροπόλεσι, σχετικῶν Σχολῶν (ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς, ἁγιογραφίας, συντηρήσεως ἱερῶν εἰκόνων κ.λπ) τοῦ ἱστορικοῦ λειτουργίας καί τοῦ ὀργανογράμματος μίας ἑκάστης, ὡς καί ἡ ἐκπόνησις ἑνός Γενικοῦ Κανονισμοῦ περί τῆς λειτουργίας αὐτῶν.

        δ. Ἡ ἐνημέρωσις καί ἡ παροχή προγραμματικῆς ἤ ὀργανωτικῆς βοηθείας εἰς Ἐκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα, Ἱεράς Μητροπόλεις, Ἱεράς Μονάς, Ἐνορίας, Ἐκκλησιαστικά Ἱδρύματα, προτιθέμενα νά ἀναπτύξουν ἀντιστοίχους δραστηριότητας.

        ε. Ἡ ἐξόφλησις διά καταλλήλων εἰσηγήσεων πρός τήν Δ.Ι.Σ. καί διά διαβημάτων Αὐτῆς πρός τήν Πολιτείαν τῆς δυνατότητος τελέσεως κατά καιρούς τῆς Θείας Λειτουργίας ἐντός χριστιανικῶν μνημείων, τελούντων ἐν ἐξαρτήσει πρός τό Κράτος, διαφυλαττομένης τῆς ἱερότητος, τῆς ἱστορίας, ἀλλά καί τῆς συμφύτου καλλιτεχνικῆς ἀξίας αὐτῶν.

        στ. Ἡ προβολή τῶν ὑφισταμένων ἱερῶν μνημείων δι’ ἐνημερωτικῶν δημοσιευμάτων καί τευχιδίων καί λοιπῶν μέσων ἠλεκτρονικοῦ τύπου (Η/Υ, Ρ/Σ, Τηλεοράσεως, Διαδικτύου, κ.λπ.) πρός τά στελέχη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου, τόν ἐπιστημονικόν κόσμον καί τόν ποιμαινόμενον λαόν, ἐπί σκοπῷ τονισμοῦ τῆς δι’ αἰώνων συνεχοῦς καί ἀδιακόπου ἐκκλησιαστικῆς παρουσίας καί καλλιτεχνικῆς δημιουργίας, ὑποβοηθητικῶς πρός τήν ἀσκουμένην λειτουργικήν καί ἀντιαιρετικήν ποιμαντικήν.

        ζ. Ἡ ἐπισταμένη, δι’ Εἰσηγήσεων πρός τήν Δ.Ι.Σ., φροντίς πρός διασφάλισιν τοῦ δικαιώματος τῆς Ἐκκλησίας ἐπί τῶν θρησκευτικῶν μνημείων.

        η. Ἡ συνεργασία καί συμπαράστασις πρός τό Ἵδρυμα Βυζαντινῆς Μουσικολογίας (Κανονισμός 17/1981 τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, «Σύστασις καί Ὀργάνωσις Ἱδρύματος Βυζαντινῆς Μουσικολογίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος» Φ.Ε.Κ. 135/1982-τ.Α΄).

        θ. Ἡ συμπαράστασις πρός τό ἔργον τῆς Ὑπηρεσίας Ναοδομίας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.

        ι. Ἡ εἰσήγησις, πρός τήν Δ.Ι.Σ., περί ἀπονομῆς τιμητικῶν διακρίσεων εἰς τόν χῶρον τῆς λειτουργικῆς τέχνης καί τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς».

        2) Ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή γιά τήν Ἀκαδημία Ἐκκλησιαστικῶν Τεχνῶν πού ἔχει τίς ἑξῆς ἁρμοδιότητες, κατά τό ἄρθρο 4 τοῦ Κανονισμοῦ 133/199 «Περί συστάσεως, Ὀργανώσεως καί λειτουργίας Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς διά τήν Ἀκαδημίαν Ἐκκλησιαστικῶν Τεχνῶν» Φ.Ε.Κ. τ.Α΄236/8.11.1999):

        «α. Νά ὀργανώση τήν λειτουργίαν Ἀκαδημίας ἐπί τῷ σκοπῷ τῆς ἐκμαθήσεως καί διακονίας ἐν συνεχείᾳ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Τεχνῶν, μέ προοπτικήν διορθοδόξου συμβολῆς, τῆς ὁποίας τό ὀργανόγραμμα, τήν σύνθεσιν καί τούς ὅρους λειτουργίας, ὥστε νά ἀποτελέση Κιβωτόν διατηρήσεως καί διαφυλάξεως καί διαδόσεως τῶν στοιχείων τῆς πατρώας Ἐκκλησιαστικῆς Τέχνης τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

        β. Νά προσδιορίση τήν στάθμην τῶν σπουδῶν (ΙΕΚ-ΤΕΙ), ἀφοῦ διερευνήσει τήν δυνατότητα περί τῆς ἐκ μέρους τῆς Πολιτείας καί τῶν ἁρμοδίων ὀργάνων αὐτῆς ἀναγνωρίσεως τῶν ἀντιστοίχων τίτλων, πρός ἐπαγγελματικήν κατοχύρωσιν τῶν ἀποφοίτων.

        γ. Νά συντάξη τά προγράμματα σπουδῶν τῇ συνδρομῇ εἰδικῶν καθ’ ὕλην ἁρμοδίων καθηγητῶν.

        δ. Νά δημιουργήση τάς προϋποθέσεις ὥστε οἱ σπουδασταί τῆς ἐξονομασθείσης Ἀκαδημίας νά βιώνουν μέ ἐκκλησιαστικήν συνείδησιν καί τό ἁρμόζον ἐκκλησιαστικόν ὕφος καί ἦθος τήν διακονίαν τῶν Ἐκκλησιαστικῶν – Λειτουργικῶν Τεχνῶν, αἱ ὁποῖαι ἀποτελοῦν ἀναπόσπαστον μέρος τῆς ποιμαντικῆς μερίμνης τῆς Ἐκκλησίας, ὑπέρ τοῦ πληρώματος Αὐτῆς.

        ε. Νά ὑποβάλη προτάσεις πρός ἐξασφάλισιν χρηματοδοτικῶν πόρων διά τήν οἰκονομικήν αὐτοτέλειαν καί ἀνάπτυξιν τῆς Ἀκαδημίας».

        3) Ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Χριστιανικῶν Μνημείων πού ἔχει τίς ἑξῆς ἁρμοδιότητες, κατά τό ἄρθρο 4 τοῦ Κανονισμοῦ 137/199 «Περί συστάσεως, Ὀργανώσεως καί λειτουργίας Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς διά τά Χριστιανικά Μνημεῖα» (Φ.Ε.Κ. τ.Α΄236/8.11.1999):

        «α. Νά ἐπικοινωνῆ ἀμέσως μέ τάς κατά τόπους Ἱεράς Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὥστε τό συντομώτερον δυνατόν νά ἐπιτελεσθῇ ἡ καταγραφή τῶν σωζομένων εἰς αὐτάς Χριστιανικῶν Μνημείων, παλαιοχριστιανικῶν, βυζαντινῶν, μεταβυζαντινῶν καί νεωτέρων.

        β. Νά ἐπικοινωνῆ μέ τάς κατά τόπους Διευθύνσεις τῶν Ἐφορειῶν Ἀρχαιοτήτων τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ, ὥστε νά διερευνηθῆ διά τῆς ἀμοιβαίας συνεργασίας καί νά διαπιστωθῆ ὁ καλύτερος τρόπος, διά τήν ἔναρξιν τῶν προσπαθειῶν ἀναστηλώσεως τῶν Μνημείων, τά ὁποῖα θά καταγραφοῦν, καί μάλιστα ἐκείνων, ἅτινα ἔχουν ἀνάγκην ἀναστηλώσεως ἤ συντηρήσεως.

        γ. Νά μελετήση τήν ἀξιοποίησιν τῶν Ἱερῶν αὐτῶν τόπων, ἐν τῷ πλαισίῳ τῆς ποιμαντικῆς μερίμνης τῆς Ἐκκλησίας, πρός ὠφέλειαν τοῦ πληρώματος Αὐτῆς.

        δ. Νά εὐαισθητοποιήση τήν κοινήν γνώμην, μέ κάθε πρόσφορον μέσον (Τύπον, ΜΜΕ, διανομήν ἐντύπων κ.λπ.), ὥστε νά ὑπάρξη ἐνδιαφέρον καί ἀνιδιοτελής προσφορά ἐκ μέρους εἰδημόνων Ἀρχιτεκτόνων –Μηχανικῶν καί Συντηρητῶν διά τήν ἀποτύπωσιν τῶν μνημείων αὐτῶν καί τήν ἐκπόνησιν τῶν ἀπαιτούμενων μελετῶν.

        ε. Νά ἐντάξη τά μνημεῖα αὐτά εἰς Προγράμματα τοῦ Ὑπουργείου Πολιτισμοῦ ἤ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, ὥστε νά ὑπάρξουν ὑπέρ αὐτῶν οἰκονομικαί χορηγίαι.

        στ. Νά ἐκπονήση Ἐκκλησιαστικόν Χάρτην, ἐπί τοῦ ὁποίου νά ἀποτυπωθοῦν τά κατά τόπους Χριστιανικά Μνημεῖα.»

* * * * *

2ον.

Στό παρόν Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο θά μελετηθεῖ τό θέμα :

«Οἱ λειτουργικές Τέχνες»

        στίς ὁποῖες συμπεριλαμβάνονται ἡ γλυπτική (σέ μάρμαρο, πέτρα, ξύλο), ἡ ἁγιογραφία (τοιχογραφίες καί φορητές εἰκόνες), ἡ μουσική, ἡ μεταλλουργία, ἡ χαρακτική, ἡ κεντητική καί ἡ διακοσμητική καί λοιπές.

        Μέ τό ἐπιλεγέν αὐτό θέμα ἡ Ὀργανωτική Ἐπιτροπή, πού εἶναι ἡ Εἰδική Συνοδική Ἐπιτροπή Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως, ἀποσκοπεῖ:

        α. νά τονίσει, ὅτι οἱ λειτουργικές τέχνες παρουσιάζουν καί καθιστοῦν ἀντιληπτές στίς αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου τίς θεῖες ἀόρατες καί πνευματικές πραγματικότητες καί ὅτι ὑπηρετοῦν τήν λατρεία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ κατά τό «δι' ἧς λατρεύωμεν εὐαρέστως τῷ Θεῷ μετὰ αἰδοῦς καὶ εὐλαβείας » (Πρός Ἑβραίους ιβ΄ 28)

        β. νά διευκρινήσει, ὅτι οἱ λειτουργικές τέχνες δέν λειτουργοῦν αὐτονόμως ἀπό τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά ὑποχρεοῦνται νά ἐκφράζουν καί νά συμφωνοῦν μέ τήν διδασκαλία, τό ἦθος καί τήν πνευματικότητα τῆς Ἐκκλησίας μας,

        γ. νά ἐπισημάνει, ὅτι οἱ θεράποντες αὐτῶν τῶν τεχνῶν ὀφείλουν νά διαθέτουν ὅλες τίς προϋποθέσεις τῶν διακονούντων στήν λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὅπως καθορίζονται ἀπό τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας.

        Οἱ σπουδαιότεροι καί κυριώτεροι παράγοντες πού διαμορφώνουν τίς λειτουργικές τέχνες εἶναι:

        1) Ἡ χρήση παλαιοτέρων αἰσθητικῶν πρακτικῶν καί ἐκφραστικῶν μορφῶν στή σύγχρονη τεχνική πραγματικότητα.

        2) Ἡ ἀνάμειξη καλλιτεχνικῶν μορφῶν καί ἐκφράσεων σχολῶν καί τεχνοτροπιῶν μέσα στό ἴδιο ναό ἀνεξάρτητα τῆς ἱστορίας καί τῆς γενικώτερης φυσιογνωμίας του.

        3) Ἡ χρήση νέων ὑλικῶν καί τῶν νέων τεχνολογιῶν ἐπεξεργασίας πού αὐτά συνεπάγονται τήν κατασκευή εἰδῶν τῆς ἑλληνικῆς ἐκκλησιαστικῆς τέχνης.

        4) Ὁ τρόπος πού δομεῖται καί ὀργανώνεται ἡ ἀφιερωματική πρακτική στόν τόπο μας.

        5) Ἡ ἀναζήτηση τῆς πρωτοτυπίας καί τοῦ ἐντυπωσιασμοῦ συχνά ὁδηγεῖ τούς κατασκευαστές νά υἱοθετοῦν λειτουργικά ἀντικείμενα καί ἱερατικά εἴδη, ἡ διακόσμηση τῶν ὁποίων ὑπάγεται σέ ἀλλότρια διακοσμητικά σχήματα σέ ἀνάλογες παραδόσεις ἄλλων λαῶν.

        6) Τίς λειτουργικές τέχνες ἐπηρεάζουν καί ἡ ἔλλειψη αἰσθητικῆς παιδείας, γνώσεων τῆς ἱστορίας τῆς ἐκκλησιαστικῆς τέχνης καί γενικότερα αἰσθητικῆς εὐαισθησίας.